Posłowie dostrzegli niedoregulowanie możliwości działania LGD w niektórych gminach i powiatach, co zagraża realizacji strategii rozwoju lokalnego.

Najpierw definicje: LEADER jest oddolnym podejściem do rozwoju obszarów wiejskich, realizowanym przez lokalne grupy działania (LGD), polegającym na opracowaniu przez daną społeczność strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR).

Z czego wynika problem?

W 2023 r. we wszystkich województwach przeprowadzono konkurs na wybór LSR, które będą realizowały LGD w latach 2023–2027.

W wyniku konkursu wybrano 297 LSR. Zarządy Województw (ZW) zawarły ze wszystkimi LGD, których LSR zostały wybrane w konkursie umowy o warunkach i sposobie realizacji LSR (umowy ramowe).

I to nie okazuje się być wystarczające do działania LGD:

„LGD, z którą zawarto umowę ramową, jest zobligowana do dostarczenia (w określonym czasie po jej zawarciu) do ZW dokumentów potwierdzających członkostwo wszystkich gmin objętych obszarem LSR, jeżeli dokumenty te nie zostały załączone do wniosku o wybór LSR w ramach konkursu na wybór LSR. W przypadku braku możliwości dostarczenia uchwały rady gminy, LGD, której LSR została wybrana, zobowiązana jest dostarczyć uchwałę rady powiatu o członkostwie powiatu w LGD, na obszarze którego położona jest taka gmina. Zgodnie z postanowieniami umowy ramowej, w przypadku braku dostarczenia przez LGD dokumentów potwierdzających członkostwo gminy lub powiatu w LGD, umowa ramowa zostanie rozwiązana.”

Właśnie taka konieczność rozwiązania umów ramowych w związku z niewypełnieniem zobowiązań przez LGD w zakresie dostarczenia uchwał rad gmin lub rad powiatów o członkostwie w LGD wystąpiła wg stanu na dzień 5 kwietnia 2024 r., w dwóch województwach (podlaskim i małopolskim).

Rozwiązanych zostanie co najmniej 5 umów ramowych (1 w woj. małopolskim, 4 w woj. podlaskim), w konsekwencji czego obszar co najmniej 51 gmin pozbawiony zostanie wsparcia w ramach RLKS – wyliczają autorzy projektu i zauważają, że „ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której gminy/powiaty nie wyrażą woli przystąpienia do LGD i współpracy z LGD. Stąd też istnieje pilna potrzeba nowelizacji ustawy, tak aby lokalne społeczności, niezależnie od skutków woli władz lokalnych, miały możliwość uczestnictwa w realizacji oddolnego podejścia jakim jest LEADER/RLKS”.

Jak uniknąć wykluczenia z umów LSR?

Projekt zakłada kompleksowe uregulowanie procedury postępowania w przypadku rozwiązania umowy ramowej oraz postępowania z obszarem nieobjętym LSR nadal realizowaną w oparciu o umowę ramową zawartą w wyniku rozstrzygnięcia konkursu, który odbył się w 2023 r. – podano.

Przede wszystkim zaproponowano mechanizm polegający na dokonaniu tzw. wyboru uzupełniającego LSR. Proponuje się aby mechanizm ten miał zastosowanie w sytuacjach, gdy zaistniała konieczność rozwiązania umów ramowych.

Przydatny jest też zaproponowany mechanizm przyłączenia obszaru gminy do obszaru objętego jedną z wybranych LSR, który graniczy z obszarem tej gminy, jeżeli środki przeznaczone na realizację LSR są dostępne, a obszar gminy nie jest objęty żadną LSR wybraną po dniu 1 stycznia 2021 r. albo jest objęty LSR wybraną po tej dacie, ale ta LSR nie jest już realizowana na podstawie umowy ramowej. Różnica względem obecnie obowiązującego rozwiązania polega na tym, że przyłączenie obszaru gminy może dotyczyć zarówno gmin objętych niewybranymi LSR, jak i tych, które są objęte wybranymi i nierealizowanym LSR w związku z rozwiązaniem umowy ramowej – zaproponowano.

Zachowano możliwość przeprowadzenia kolejnego konkursu na wybór LSR, określono jednak zasady na jakich ten konkurs powinien zostać przeprowadzony – wybór LSR w ramach kolejnego konkursu dokonywany będzie przy zastosowaniu kryteriów wyboru LSR mających zastosowanie w poprzednim konkursie na wybór LSR. „Racjonalizacji czasu na wdrażanie LSR przyświeca również propozycja, by wybór LSR w ramach kolejnego konkursu odbywał się w terminie 4 miesięcy (w poprzednim konkursie to 6 miesięcy) od dnia upływu składania wniosków o wybór LSR, a także by komisja informowała LGD o wyniku oceny LSR pod względem spełnienia kryteriów wyboru LSR, w terminie 2 miesięcy (w poprzednim konkursie to 4 miesiące) od dnia upływu terminu składania wniosków o wybór LSR” – zaznaczono.