Można mówić o wzroście znaczenia gospodarstw rolnych ukierunkowanych na produkcję rynkową – twierdzi GUS po przeanalizowaniu wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 w powiązaniu z danymi z Powszechnego Spisu Rolnego  2020.

GUS zauważa istotne trendy, wśród nich jest:

– utrzymująca się tendencja zmniejszania się liczby gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym wzroście ich średniej powierzchni ogólnej oraz użytków rolnych (odpowiednio z 11,26 ha do 12,65 ha oraz z 9,85 ha do 11,35 ha),

– zmiany w strukturze gospodarstw rolnych, gdzie nieznacznie zmalał udział gospodarstw najmniejszych (o powierzchni do 5 ha użytków rolnych) w ogólnej liczbie gospodarstw rolnych. Jednocześnie wzrósł odsetek gospodarstw towarowych (do 1 ha użytków rolnych włącznie), które w większości prowadzą intensywną produkcję roślinną i zwierzęcą (np. szklarnie, fermy świń i drobiu) oraz gospodarstw największych obszarowo (o powierzchni 15 ha i więcej użytków rolnych).

Stąd wniosek, że można mówić o wzroście znaczenia gospodarstw rolnych ukierunkowanych na produkcję rynkową – podsumowuje GUS.

Gospodarstw ubywa

Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2020, liczba gospodarstw rolnych wynosiła 1317,4 tysięcy. Z tej liczby 99,4% (1309,9 tys.) stanowiły gospodarstwa indywidualne, które posiadały 91,3% ogółu użytków rolnych oraz 90,8% ogółu przeliczeniowych sztuk dużych zwierząt gospodarskich znajdujących się w gospodarstwach rolnych.

W 2020 r. utrzymała się notowana od wielu lat tendencja spadku liczby gospodarstw rolnych przy jednoczesnym wzroście ich średniej powierzchni. W porównaniu do 2010 r., liczba gospodarstw rolnych zmniejszyła się o ok. 192 tys. (o 12,7%).

W okresie dziesięciolecia 2010–2020 wzrosła liczba gospodarstw najmniejszych o powierzchni do 1 ha UR włącznie (o 1,6%) oraz największych, należących do grup obszarowych 20 ha i więcej użytków rolnych. Najwięcej gospodarstw rolnych przybyło w grupie obszarowej 50 ha i więcej UR (ponad 50%).

Zmniejszeniu uległ  udział gospodarstw o powierzchni 1–2 ha UR i 5–15 ha UR, przy czym największy spadek dotyczył gospodarstw o powierzchni 12 ha użytków rolnych. W dalszym ciągu ponad połowę ogółu gospodarstw stanowią gospodarstwa najmniejsze, tj. o powierzchni do 5 ha użytków rolnych.

10 proc. gospodarstw produkowało tylko na samozaopatrzenie

Wyniki PSR 2020 wykazały, że blisko 71% ogółu gospodarstw rolnych (932,4 tys.) produkowało na rynek, a blisko ⅔ (854,9 tys.) – głównie (w tym wyłącznie) na sprzedaż. W przypadku gospodarstw indywidualnych ponad 64% produkowało głównie na sprzedaż, a ok. 16% głównie na samozaopatrzenie żywieniowe gospodarstwa domowego (w tym ok. 10% wyłącznie na samozaopatrzenie).

Dla ponad 19% gospodarstw rolnych nie odnotowano sprzedaży ani zużycia na samozaopatrzenie, ze względu na to, że działalność rolnicza ograniczona była tylko do utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej lub produkcja rolnicza była w toku – podaje GUS.

Większość ludności związana z gospodarstwami małymi

Blisko połowa ludności związana z gospodarstwem domowym użytkownika gospodarstwa rolnego (2562,3 tys.) była powiązana z małymi gospodarstwami rolnymi – do 5 ha użytków rolnych. Przeszło co czwarta osoba (1180,8 tys.) funkcjonowała w gospodarstwach posiadających użytki rolne o powierzchni od 5–10 ha.

W największych pod względem użytków rolnych gospodarstwach – powyżej 50 ha użytków rolnych – zamieszkiwało zaledwie 192,5 tys. osób (tj. 3,7%).

Ponad połowa użytkowników gospodarstw ma wykształcenie średnie i wyższe

Wśród użytkowników najwięcej było osób o wykształceniu średnim (łącznie z policealnym) – i stanowili oni ponad 35% udział w strukturze poziomu wykształcenia użytkowników (dla mężczyzn udział wynosił ponad 33%, natomiast dla kobiet był nieco wyższy prawie 39%.

Co trzeci użytkownik gospodarstwa rolnego miał wykształcenie zasadnicze zawodowe/branżowe, częściej takie wykształcenie posiadali mężczyźni 39,7%, – kobiety 23,4%.

Nieco ponad 17% użytkowników legitymowało się wykształceniem wyższym. Przy czym ¼ kobiet użytkujących gospodarstwo rolne miała ten poziom wykształcenia, natomiast mężczyzn było blisko dwukrotnie mniej (13,5%).