Kary administracyjne będą stosowane w odniesieniu do kontroli przeprowadzanych na podstawie wniosków o płatność składanych od 15 marca 2023 r.

Określa je projekt rozporządzenia ministra rolnictwa w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości kary administracyjnej w zależności od liczby punktów przypisanych stwierdzonym niezgodnościom.

Tok myślenia jest taki: każdej niezgodności trzeba przypisać liczbę punktów pod względem zasięgu, dotkliwości i trwałości.  Następnie w zależności od liczby punktów przypisanych stwierdzonym niezgodnościom ustala się wyrażoną w procentach wielkość kary administracyjnej.

W przypadku stwierdzenia więcej niż jednego naruszenia w ramach jednej niezgodności, niezgodności tej przypisuje się liczbę punktów przypisaną naruszeniu, któremu przypisano najwyższą liczbę punktów, a w przypadku równej liczby punktów − liczbę punktów przypisaną jednemu z tych naruszeń – zastrzeżono.

Są jeszcze niezgodności poważne i drobne, a także umyślne. Wszystko to przewidziano w rozporządzeniu.

Niezgodność drobna lub poważna

Za drobną niezgodność uznaje się taką niezgodność, która nie wywiera konsekwencji lub wywiera jedynie nieistotne konsekwencje na osiągnięcie celu danej normy lub danego wymogu. Suma punktów w ramach oceny wagi według kryterium zasięgu, dotkliwości i trwałości, dla drobnej niezgodności została ustalona w projektowanym rozporządzeniu na poziomie maksymalnie 3 punktów.

Gdy niezgodność ma poważny wpływ na osiągnięcie celu danej normy lub danego wymogu lub stanowi bezpośrednie ryzyko dla zdrowia publicznego lub zdrowia zwierząt, stosuje się wyższą wartość procentową zmniejszenia niż przewidzianą co do zasady 3%. W tym przypadku projektowane rozporządzenie ustanawia karę administracyjną na poziomie 10% całkowitej kwoty płatności, a gdy rolnik celowo dopuści się stwierdzonej niezgodności, obniżka będzie co do zasady wynosić co najmniej 15% całkowitej kwoty płatności. Jednakże, na podstawie oceny przedłożonej przez właściwy organ kontroli w raporcie z czynności kontrolnych, możliwe jest zwiększenie do 100% całkowitej kwoty – wyjaśnia uzasadnienie.

Ile punktów za niezgodność?

Załącznik do rozporządzenia, określający liczbę punktów za niezgodność ułożono w odniesieniu do poszczególnych norm GAEC lub wymogów wynikających z SMR.

Liczba punktów dotycząca zasięgu jest zróżnicowana w zależności od oceny, czy skutki niezgodności dotyczą samego gospodarstwa, czy też mogą mieć skutki dla obszaru sąsiedniego czy wykraczającego poza gospodarstwo lub tego, na jakiej powierzchni stwierdzono niezgodność.

Oceniając wagę stwierdzonej niezgodności według kryterium dotkliwości będzie się uwzględniać powierzchnię ze stwierdzoną niezgodnością lub liczbę upraw czy obszarów nieprodukcyjnych, a także ich powierzchnię. Ustalono też wagę zniszczenia drzew lub rowów czy oczek wodnych, a także efekty dla środowiska. Możliwe będzie też naruszenie w postaci posiadania czy wprowadzania na rynek  szkodliwej czy niebezpiecznej żywności lub paszy, powodujące lub nie zagrożenie lub śmierć zwierząt. Uwzględniono też niezapobieganie chorobom.

Trwałość niezgodności wyceniono, uwzględniając jej nieodwracalność czy odwracalność, ale gdy wymagane działania naprawcze wiążą się ze znacznymi nakładami pracy, lub odwracalność krótko- i długotrwałą.

Dla przykładu: wagę stwierdzenia, że w gospodarstwie rolnym, w którym grunty orne obejmują powierzchnię powyżej 10 ha, dwie uprawy o największej powierzchni zajmują więcej niż 90% gruntów ornych wyceniono pod względem zasięgu na 1 pkt, dotkliwości na 3 pkt i trwałości na 1 pkt.

Większość naruszeń ma jednak bardziej skomplikowaną ocenę wyrażoną w punktach, np. gdy stwierdzono wprowadzanie na rynek żywności, która jest szkodliwa dla zdrowia lub nie nadaje się do spożycia przez ludzi, naruszenie wyceniono w każdym z trzech aspektów na 3 lub 5 pkt.

Jeśli np. – odchody cieląt oraz niezjedzone resztki paszy są nieregularnie usuwane z pomieszczeń, w których są utrzymywane cielęta, jednak nie spowodowało to wydzielania się nieprzyjemnych woni, można będzie otrzymać 1 pkt, ale aż 3 pkt, gdy odchody cieląt oraz niezjedzone resztki paszy nie są usuwane z pomieszczeń, w których są utrzymywane cielęta, co powoduje wydzielanie się nieprzyjemnych woni.

Wielkość kary administracyjnej

Tu już sprawa jest i prostsza, i krótsza. W zależności od liczby punktów, przyznanych za niezgodności, określono procent zmniejszenia płatności – osobno dla niezgodności (zaniedbanie) i niezgodności umyślnych (efekt celowego działania rolnika).

I tak, jeśli suma punktów wynosi 3 lub 5, procent zmniejszenia to 1, a przy niezgodności umyślnej aż 15. Od 7 do 11 punktów procent zmniejszenia wyniesie 3, a w przypadku umyślnych niezgodności – 20. Przy 13  punktach procent zmniejszenia to 5, a przy niezgodności umyślnej 25, podobnie jak dla 15 punktów – tu jednak zastrzeżono , że w przypadku niezgodności poważnych nieumyślnych procent zmniejszenia może wynieść 10, a umyślnych – nawet 100.

Projekt w załączniku.