W 2023 r. 347 inspektorów IJHAR-S przeprowadziło łącznie 72 692 kontrole graniczne. Teraz ma być 27 dodatkowych etatów i 8 tys. tych kontroli więcej. Jednym z zadań IJHAR-S będzie – prowadzona w oparciu o zawarte porozumienia – współpraca z organami ścigania w zakresie wymiany informacji o oszustwach żywnościowych. Takich kontroli ma być 1600.

Minimalna liczba dodatkowych etatów, które powinny zostać utworzone w IJHAR-S to 88.

To tylko kilka ze zmian wprowadzanych w skierowanym do opiniowania projekcie ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolnospożywczych oraz niektórych innych ustaw.

Obecnie kwestie dotyczące jakości handlowej owoców i warzyw wynikające z przepisów UE reguluje ustawa z 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1318, dalej „ustawa owocowo-warzywna”). Ustawa ta wdraża uregulowania UE w zakresie funkcjonowania i wspierania organizacji producentów w sektorze owoców i warzyw obowiązujące w poprzedniej perspektywie finansowej, a także określa kompetencje organów IJHAR-S w zakresie rynku chmielu i certyfikacji produktów chmielowych.

Biorąc pod uwagę zakres tematyczny wymaganych teraz do wdrożenia przepisów UE, nowe przepisy powinny być wprowadzone w ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolnospożywczych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1980), zwanej dalej „ustawą o jhar-s”, która obecnie nie ma zastosowania do jakości handlowej owoców i warzyw w zakresie uregulowanym w przepisach UE – zauważa MRiRW.

Zmiany w ustawie o jhar-s

W związku z tym wprowadzono zmiany do ustawy o jhar-s, które polegają na przeniesieniu do niej z ustawy owocowo-warzywnej przepisów dotyczących jakości handlowej owoców i warzyw oraz uzupełnieniu jej o nowe przepisy UE, obejmujące także kwestie jakości handlowej bananów oraz owoców suszonych.

Zmieniono niektóre definicje. Definicja producenta jest szersza pod względem podmiotowym i przedmiotowym, tzn. obejmuje podmioty produkujące i paczkujące wszystkie artykuły rolnospożywcze, a handlowiec prowadzi działalność tylko w zakresie wprowadzania do obrotu konkretnych produktów. Zezwolono handlowcom na samodzielne podpisywanie przez nich świadectw zgodności z normami handlowymi dla owoców i warzyw – będzie to druga kategoria zatwierdzonych handlowców. Uzupełniono definicję artykułu rolno-spożywczego zafałszowanego o produkt, w oznakowaniu którego nie podano żadnych informacji w oznakowaniu (tj. zarówno w zakresie nazwy, składu oraz producenta).

Artykułem rolno-spożywczym zafałszowanym będzie produkt, którego nazwa lub skład będą niezgodne z przepisami, a także produkt, w którym podano niezgodne z prawdą informacje odnośnie do pochodzenia, terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości. W przypadku innych zmian mających na celu ukrycie rzeczywistego składu lub innych właściwości, dla uznania za artykuł rolno-spożywczy zafałszowany niezbędne będzie wykazanie przez organ, że niezgodności te w istotny sposób naruszają interesy konsumentów finalnych – podano.

Unijne przepisy dają możliwość zastosowania wyjątków od stosowania norm jakości handlowej owoców i warzyw, a w państwach, w których produkowane są banany – także bananów, sprzedawanych przez producenta bezpośrednio konsumentowi na własny użytek na określonym przez właściwy organ obszarze produkcji. Takie wyjątki będą możliwe do zastosowania na lokalnym rynku w miejscu zastrzeżonym wyłącznie dla producentów lub w drodze dostawy bezpośredniej. Rozwiązanie to pozwoli między innymi na ograniczenie strat i marnowania żywności w przypadku produktów, które nie spełniają wymogów norm jakości handlowej, ale nadal są jadalne – dlatego minister właściwy do spraw rynków rolnych określi w drodze rozporządzenia obszary produkcji, na których nie jest wymagane przestrzeganie norm handlowych w odniesieniu do produktów sektora owoców i warzyw.

Przewidziano również wprowadzenie do ustawy o jhar-s sankcji karnej za oszustwa żywnościowe (zdefiniowano oszustwa żywnościowe jako przestępstwa) oraz określono zasady współpracy IJHAR-S z organami ścigania w zakresie wymiany informacji o oszustwach żywnościowych.

Zaproponowano też wykreślenie przepisu, który daje możliwość używania znaku Poznaj Dobrą Żywność na produktach wytwarzanych w ramach unijnych systemów jakości żywności oraz systemów jakości żywności uznanych za krajowe.

Wprowadza się także zmiany w zakresie:

– czynności kontrolnych w odniesieniu do artykułów rolno-spożywczych przywożonych z państw niebędących członkami Unii Europejskiej;

– zasad korzystania przez organy IJHAR-S z informacji będących w posiadaniu innych organów administracyjnych, prokuratury i sądów;

– umożliwienia organom IJHAR-S wydania w toku kontroli granicznej decyzji nakazującej poddanie artykułu rolno-spożywczego określonym zabiegom;

– uregulowania kwestii przeprowadzania w laboratoriach Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych badań laboratoryjnych na wniosek innych organów, w tym organów z innych państw członkowskich, organów ścigania oraz sądów (odpłatnie);

– uregulowania nadzoru IJHAR-S nad informacjami przekazywanymi w sposób inny niż w oznakowaniu artykułów rolno-spożywczych (w folderach reklamowych, ulotkach, na stronach sklepów internetowych itp.).

Znaleziono sposób na finansowanie kontroli

Importerzy będą obciążani kosztami kontroli granicznej niezależnie od tego, czy stwierdzono nieprawidłowości w trakcie takiej kontroli czy też nie. Koszty będą miały charakter stałej opłaty.

Uzasadniono to następująco: „Wskazane jest wprowadzenie w ustawie o jhar-s przepisu przewidującego obligatoryjne opłaty za czynności wykonywane przez organy Inspekcji podczas kontroli granicznych. Opłaty te dotyczyłyby kontroli produktów przywożonych z państw niebędących członkami Unii Europejskiej, z wyłączeniem państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Przy założeniu, że organy Inspekcji przeprowadzałyby rocznie 80 tys. kontroli granicznych, a zryczałtowana opłata za kontrolę wynosiłaby 240 zł (w zależności od liczby kontrolowanych partii), wpływy do budżetu wynosiłyby rocznie ok. 19 mln zł. Przewiduje się, że liczba kontroli granicznych będzie sukcesywnie wzrastać, co jest związane ze wzrostem międzynarodowej wymiany handlowej na rynku rolno-spożywczym. Będzie to również wymagało zwiększenia środków przeznaczanych na badania laboratoryjne kontrolowanych artykułów rolno-spożywczych.”

Jak zaznaczono, wartość importu towarów rolno-spożywczych do Polski w 2023 r. wyniosła 33,2 mld EUR (152 mld zł), co ma oznaczać, że proponowane opłaty za kontrolę graniczną nie będą miały praktycznie wpływu na kondycję finansową importerów, umożliwią jednak zwiększenie kadr i kontroli.

A na podstawie projektowanych przepisów poza liczbą kontroli granicznych wzrośnie również liczba kontroli związanych z wykrywaniem oszustw żywnościowych. Łączna liczba kontroli wynikających z nowych zadań powinna wzrosnąć o ok. 9 600 rocznie – podano.

Inne zmiany

W ustawie z dnia 30 marca 2001 r. o rolniczych badaniach rynkowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1160) wprowadzono kary pieniężne w celu zmobilizowania podmiotów objętych obowiązkiem raportowania danych rynkowych do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

W ustawie z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (Dz. U. 2023 r. poz. 104, z późn. zm.) zaproponowano zmiany polegające na umożliwieniu nieodpłatnego udostępniania przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej organom IJHAR-S danych zgromadzonych w rejestrze zgłoszeń, co może okazać się niezbędne m. in. w celu weryfikacji pochodzenia przewożonych produktów żywnościowych pod kątem ich ewentualnych zafałszowań.

Przewidywany czas konsultacji społecznych projektu to 21 dni.