Nastąpi przekształcenie sieci danych rachunkowych gospodarstw rolnych (FADN) w sieć danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN). Katalog zbieranych i przekazywanych do KE danych z gospodarstw rolnych rozszerza się, szczególnie w zakresie środowiskowym i społecznym.

Kraje członkowskie mają obowiązek przekazywać Komisji Europejskiej dane rachunkowe z gospodarstw rolnych.

„Do końca 2024 r. dane zbierane z gospodarstw rolnych obejmują 16 tematów, w tym 13 w wymiarze ekonomicznym, 2 w wymiarze społecznym i 1 w wymiarze środowiskowym. Od 2025 r. do obecnego zestawu danych dochodzi 26 nowych tematów, w tym 5 w wymiarze ekonomicznym, 6 w wymiarze społecznym i 15 w wymiarze środowiskowym oraz 2 tematy ekonomiczne zostają rozszerzone” – podaje MRiRW w uzasadnieniu projektu ustawy o unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN).

Dane rachunkowe z gospodarstw rolnych są też wykorzystywane w kraju – do sporządzania w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie zestawień tabelarycznych, a także analiz sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej różnych grup gospodarstw rolnych. Instytut zleca biurom rachunkowym (np. ośrodkom doradztwa rolniczego lub izbom rolniczym) zbieranie danych rachunkowych z określonych w wykazie gospodarstw rolnych przewidzianych do badań, co finansuje budżet państwa.

System będzie udoskonalony

W celu gromadzenia danych na potrzeby FSDN, których zakres jest szerszy niż dotychczasowy FADN, należy unowocześnić system dostarczania, zbierania i przekazywania danych – uznało ministerstwo.

W projekcie ustawy określono zadania i właściwość organów i jednostek organizacyjnych zaangażowanych w zbieranie, dostarczanie i przesyłanie danych rachunkowych, środowiskowych i społecznych z gospodarstw rolnych, określono organizację i tryb pracy Komitetu Krajowego do spraw Unijnej Sieci Danych Dotyczących Poziomu Zrównoważenia Gospodarstw Rolnych, który jest komitetem krajowym ds. FSDN, oraz zasady zawierania umów, tj.: ministra rolnictwa z IERiGŻ-PIB (agencja łącznikowa) oraz instytutu z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego, które bezpośrednio zbierają dane z gospodarstw rolnych i dostarczają je do agencji łącznikowej.

Z których gospodarstw dane są uwzględniane?

To komitet krajowy ds. FSDN jest odpowiedzialny za wybór gospodarstw przekazujących dane.

Komitet Krajowy do spraw Unijnej Sieci Danych Dotyczących Poziomu Zrównoważenia Gospodarstw Rolnych utworzy minister właściwy do spraw rolnictwa. W jego skład wejdą: dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw rolnictwa i dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw rynków rolnych, ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, ministra właściwego do spraw środowiska, ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, agencji łącznikowej oraz Krajowej Rady Izb Rolniczych. Przedstawiciele ww. podmiotów będą uczestniczyć w pracach tego Komitetu w ramach swoich obowiązków służbowych – zastrzeżono.

Aby nie powielać danych już znajdujących się z bazach, przewidziano obowiązek udostępniania danych na wniosek agencji łącznikowej.

Jak zaznaczono, FSDN opiera się na dobrowolnym uczestnictwie i wymaga zgody rolnika. „Prezes Głównego Urzędu Statystycznego na wniosek agencji łącznikowej będzie przekazywał pseudonimizowany wykaz gospodarstw rolnych w celu przygotowania planu wyboru na dany rok. Następnie prezes Głównego Urzędu Statystycznego będzie sporządzał, w drodze losowania, wykaz reprezentatywnych gospodarstw rolnych w danym typie, z którego wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego będą mogły uzupełniać, w miarę potrzeby, listę gospodarstw uczestniczących w FSDN z własnych wyborów.

Uczestniczący w FSDN rolnicy będą otrzymywać za udział w FSDN świadczenie pieniężne, jako zachętę do ich udziału w FSDN, które będzie wynosić 0,0625 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej <Monitor Polski>. Ww. świadczenie pieniężne jest związane z przygotowaniem dokumentów niezbędnych do wprowadzenia określonych danych do systemu służącego do przekazywania danych FSDN. Świadczenie z tego tytułu będzie zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych” – tłumaczy uzasadnienie projektu.

Co ważne, zmniejszy się próba reprezentatywna (12100 w 2024 r. i 9 000 począwszy od 2025 r.), co wynika z podniesienia progu standardowej produkcji. Źródłem danych będzie próba reprezentatywna gospodarstw wytwarzających 90% Standardowej Produkcji (SO), a minimalna wielkość ekonomiczna gospodarstwa w 2024 r. wynosi 4000 euro SO, natomiast począwszy od 2025 r. reprezentacja gospodarstw rolnych będzie dotyczyła gospodarstw o SO 8000 euro.

Ile to kosztuje?

W ciągu 10 lat od wejścia w życie ustawy (czyli od 2025 r.) po stronie dochodów jest 172,70 mln zł, a wydatków 512 mln zł (w cenach stałych z 2024 r.).

Ocena skutków regulacji podaje takie wyliczenie: „Za coroczne dostarczenie kompletnych i zweryfikowanych danych FADN do KE, państwo członkowskie otrzymuje 180 euro za 1 sprawozdanie. Zgodnie z przepisami Polska ma obowiązek przekazywać 12 100 sprawozdań rocznie. Od 2025 r. planowane jest podwyższenie kwoty zwrotu za 1 sprawozdanie do 360 euro, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby dostarczanych sprawozdań do 9 000. Wpłaty te stanowią dochód budżetu państwa. W związku z tym, z tytułu dostarczenia danych do KE, w 2024 r. do budżetu państwa wpłynie ok. 9,7 mln zł, natomiast od 2025 r., corocznie, po 14,4 mln zł (po kursie PLN/EUR – 4,45).”

Jest też kwota z EFRG na przekształcenie systemu: Polska otrzyma ok. 19 mln zł w 2024 r.

Teraz wydatki.

Wkład finansowy Unii przypadający na państwo członkowskie nie może przekraczać 95% kosztów kwalifikowalnych poniesionych przez to państwo, co oznacza, że wkład krajowy wyniesie ok. 1 mln zł (5%), co będzie stanowiło wydatek budżetu państwa.

Kwota tak otrzymana na przekształcenie sieci FADN w FSDN w wysokości 20 mln zł została rozłożona na okres do 2027 roku.

W ustawie budżetowej na 2024 r. na zadanie „System zbierania i wykorzystania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN)” została zaplanowana kwota 42 mln zł. W związku z przekształceniem FADN w FSDN oraz rozszerzeniem katalogu zbieranych i przekazywanych do KE danych, od 2025 r. planuje się zwiększenie kwoty dotacji do 45 mln zł – podano.