
RPO chce zmian w „Janosikowym”
Fot. Gerd Altmann z Pixabay
RPO chce zmian w „Janosikowym”
Fot. Gerd Altmann z Pixabay
„Janosikowe” krzywdzi, zamiast pomagać?
„Niesprawiedliwości w rozkładzie środków publicznych między poszczególne wspólnoty lokalne” – zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich w „janosikowym”.
Zdaniem RPO, płatnikami tego świadczenia są nieraz samorządy o faktycznie gorszej sytuacji finansowej niż korzystające z tej formy wsparcia, a przepisy nie zapewniają należycie stabilności finansowej samorządów w związku z tymi wpłatami.
Jak wskazuje RPO, „Analiza sprawozdań z wykonania budżetu państwa prowadzi do wniosku, że w ostatnich latach stale powiększa się dysproporcja pomiędzy wpłatami samorządów zobowiązanych a wypłatami na rzecz beneficjentów. W 2016 r. różnica ta wynosiła około 57 mln zł. W 2017 r. przekroczyła 90 mln zł. W 2018 r. urosła do około 165 mln zł. W 2019 r. przekroczyła 250 mln. W 2020 r. było to już 330 mln zł. W 2021 r. wyniosła ponad 370 mln zł. Jest to kolejny dowód na dysfunkcjonalność mechanizmu w obecnym kształcie”.
Trybunał Konstytucyjny od dawna krytyczny
Jak przypomina RPO, sprawę kilka razy badał Trybunał Konstytucyjny. Już 10 lat temu TK przedstawił Sejmowi uwagi dotyczące uchybień w ustawie z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dotyczących wyrównania poziomego dochodów jednostek samorządu terytorialnego, których usunięcie uznał za niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego RP.
W innej sprawie TK uznał domniemanie konstytucyjności za obalone – uznał, że przepisy nie gwarantują województwom zachowania istotnej części dochodów własnych dla realizacji zadań własnych, mechanizm „nie uwzględnia silnych zmian w dochodach JST będących skutkiem cyklicznych wahań w gospodarce”, a ustawodawca „powinien brać pod uwagę występujące cyklicznie w gospodarce fazy koniunktury i dekoniunktury”. Za niekonstytucyjny uznał „brak jakichkolwiek regulacji zabezpieczających samorząd przed nadmiernym ubytkiem dochodów własnych w okresie takich zmian, które dodatkowo uwzględniałyby rzeczywistą kondycję finansową JST w chwili dokonywania wpłat”.
Jak podnosi RPO, wnioski płynące z orzecznictwa zostały zrealizowane jedynie w szczątkowej formie.
Rzecznik Praw Obywatelskich chce zmian w przepisach
Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi minister finansów Magdalenę Rzeczkowską o podjęcie stosownej inicjatywy legislacyjnej. Jak podano, „niezbędne jest pilne przeprowadzenie reformy <Janosikowego> i zrealizowanie wytycznych zawartych w orzecznictwie TK. Funkcjonowanie tego systemu w obecnej postaci prowadzi do poważnych niesprawiedliwości w zakresie rozkładu środków publicznych między poszczególne wspólnoty lokalne. Przede wszystkim system nie wyklucza sytuacji, gdy beneficjentami <Janosikowego> stają się samorządy, których ogólna sytuacja finansowa – uwzględniająca powiązanie możliwości dochodowych z potrzebami wydatków – jest w rzeczywistości lepsza niż sytuacja samorządów będących płatnikami. Jest to wynikiem wadliwych kryteriów ustawowych wskazujących sposób kalkulacji wpłat. Dlatego też przepisy mechanizmu należy uznać za niezgodne z konstytucyjnymi zasadami finansowania działalności jednostek samorządu terytorialnego”.