Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie działania byłego ministra sportu i turystyki w zakresie przygotowania i przeprowadzenia naboru wniosków w ramach Programu Sport dla Wszystkich na 2023 rok.

Były minister nie zapewnił rzetelnego wyboru ofert. Co więcej, przekraczając swoje uprawnienia udzielił dofinansowania – w kwocie mogącej wynieść 87,8 mln zł – w sposób nieprzejrzysty i niezapewniający równego traktowania wnioskodawców, bez uzasadnienia prawnego, z naruszeniem regulaminu konkursu, a także z pominięciem oceny dokonanej przez członków komisji konkursowej. NIK podkreśla, że w wyniku decyzji byłego ministra, członkowie komisji dwukrotnie oceniali merytorycznie  wnioski o dofinansowanie, dopasowując przyznaną punktację do wskazań byłego ministra. W efekcie w ramach I naboru osiem podmiotów otrzymało dofinansowanie na łączną kwotę 26,6 mln zł. Zdaniem NIK, ustalone nieprawidłowości wskazują na ryzyko występowania mechanizmów korupcjogennych, takich jak: dowolność postępowania, brak jawności postępowania oraz słabość i brak bieżącej kontroli umów o dofinansowanie. NIK złożyła zawiadomienie do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa przy rozdzielaniu dotacji w ramach Programu Sport dla Wszystkich.

Program Sport dla Wszystkich realizowany jest ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest minister sportu i turystyki. Główną ideą programu jest stworzenie warunków do osiągnięcia celu strategicznego – aktywnego i zdrowego społeczeństwa poprzez upowszechnienie sportu i aktywności fizycznej oraz promocję zdrowego i aktywnego stylu życia.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Konkurs w ramach Programu Sport dla Wszystkich na 2023 rok, zgodnie z decyzją byłego ministra sportu i turystyki, został przeprowadzony w dwóch naborach, tj. w listopadzie 2022 r. (I nabór) oraz w lutym 2023 r. (II nabór). Podział programu na dwa nabory w 2023 r. był samodzielną decyzją byłego ministra sportu.

Katalog zadań realizowanych w ramach I naboru obejmował:

– upowszechnianie sportu w rodzinie oraz w różnych grupach społecznych;

– upowszechnianie sportu w środowisku wiejskim, w tym programy: Aktywna wieś oraz Organizator sportu w środowisku wiejskim;

– wspieranie organizowanych w Polsce sportowych przedsięwzięć realizowanych w ramach działań rządu dotyczących „Współpracy z Polonią i Polakami za granicą”;

– wspieranie projektów sportu dla wszystkich realizowanych przez fundacje działające w obszarze kultury fizycznej.

W II naborze ministerstwo zrezygnowało z uszczegółowiania zadania Upowszechnianie sportu w środowisku wiejskim.

NIK zwraca uwagę, że termin rozstrzygnięcia I naboru został przesunięty o siedem dni – z 18 na 25 stycznia 2023 r. Z kolei termin rozstrzygnięcia II naboru przesunięto dwukrotnie, początkowo z 31 maja na 7 czerwca 2023 r., a następnie z 7 na 15 czerwca 2023 r.

Członkowie komisji oceniającej do spraw opiniowania wniosków składanych w ramach Programu Sport dla Wszystkich w trakcie kontroli NIK wyjaśniali: – Dostaliśmy informację o przesunięciu bez wyjaśnień. Mogło mieć to związek z tym, że musieliśmy ponownie oceniać wnioski i zmienić punktację. Pan minister się namyślał, co do tego, którym podmiotom rozdać pieniądze. To była decyzja ministra sportu i turystyki. Taką otrzymaliśmy informację od dyrektora. My nie wnioskowaliśmy o przesunięcie tego terminu.

W ramach I naboru złożono 1080 wniosków o dofinansowanie na kwotę 219,2 mln zł, a w ramach II naboru 1893 wniosków na kwotę 351 mln zł.

Kontrolerzy NIK ustalili, że „ocena” wniosków złożonych w konkursie (I i II nabór) została przeprowadzona dwukrotnie na polecenie ministra, który bez uwzględnienia pierwotnej oceny dokonanej przez członków komisji oceniającej, przy zastosowaniu nieznanych i nieprzewidzianych w konkursie kryteriów, zdecydował o dofinansowaniu wskazanych przez siebie ofert złożonych w ramach Programu Sport dla Wszystkich.

W wyniku decyzji ministra, członkowie komisji oceniającej dokonali dwukrotnie oceny merytorycznej wniosków o dofinansowanie dopasowując przyznaną punktację do wskazań ministra. W efekcie w ramach I naboru osiem podmiotów otrzymało dofinansowanie ze środków budżetu państwa na łączną kwotę 26,6 mln zł, a w ramach II naboru 802 wnioski na łączną kwotę 78,9 mln zł (łącznie w Programie Sport dla wszystkich na 2023 rok dofinansowano 810 wniosków na kwotę 105,5 mln zł).

Pozyskane w trakcie kontroli materiały wskazują, że kwotę dofinansowania w obu naborach zmieniono w przypadku 583 projektów z przyznanym dofinansowaniem w łącznej wysokości 87,8 mln zł.

Dyrektor jednego z departamentów Ministerstwa Sportu i Turystyki zeznał: „(…) przedłożyłem Panu Ministrowi listę podmiotów, która była propozycją dofinasowania. Pan Minister wskazał osiem podmiotów, które mają dostać dofinansowanie i wyczerpały budżet konkursu. W związku z tym resztę wniosków, które pierwotnie były ocenione pozytywnie należało odrzucić. Przygotowany został protokół z nową punktacją”.

Członek komisji oceniającej do spraw opiniowania wniosków składanych w ramach Programu Sport dla Wszystkich: „W drugim naborze Minister również wpływał na ocenę wniosków, ale na nieco mniejszą skalę. (…) Najbardziej kontrowersyjne było to, że Pan Minister polecił odrzucenie większości wniosków i wskazał, które mają być zakwalifikowane. Właściwie cała lista podmiotów została zmieniona. (…) To było polecenie Ministra bez możliwości odmowy.”

W 2023 r. pracownicy Departamentu Sport dla Wszystkich w Ministerstwie Sportu i Turystyki nie przeprowadzili żadnej kontroli u beneficjentów dotacji uzyskanych z programu, a wdrożone przez ministerstwo mechanizmy nie zapewniały bieżącego, skutecznego nadzoru nad sposobem realizacji poszczególnych umów w ramach Programu Sport dla wszystkich.

NIK przeprowadziła kontrolę u jednego z beneficjentów dotacji – Krajowe Zrzeszenie  Ludowe  Zespoły Sportowe, które zostało wybrane w I naborze programu i otrzymało 14 mln zł dofinansowania.  Zrzeszenie rzetelnie nadzorowało i monitorowało realizację przedsięwzięcia zapewniając jego terminowe zakończenie i rozliczenie. Jednak z uwagi na liczbę przedsięwzięć i ich zakres, w niektórych przypadkach dopuściło do błędów w dokumentacji finansowo-księgowej.

W większości przypadków Zrzeszenie prawidłowo wydatkowało przyznane z Ministerstwa Sportu i Turystyki dofinansowanie, środki własne i pochodzące z innych źródeł (w tym publicznych). W niektórych przypadkach stwierdzono jednak wydatki niekwalifikowalne (w łącznej kwocie 6 tys. zł) oraz braki i błędne opisy na dokumentach księgowych. Inne stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły: braków w przekazywaniu informacji o dofinansowaniu przedsięwzięcia ze środków ministerstwa oraz błędy w przekazywanych ministerstwu sprawozdaniach.

Wnioski pokontrolne

do Ministra Sportu i Turystyki o:

– podjęcie działań w celu zapewnienia transparentnego procesu wyboru wniosków o dofinansowanie zadania publicznego;

– podjęcie działań w celu wdrożenia przejrzystych procedur oceny wniosków w ramach Programu Sport dla Wszystkich;

– wzmocnienie systemu monitorowania i kontroli umów w ramach Programu Sport dla Wszystkich, w tym w bieżącym roku ich realizacji.

do Przewodniczącego Rady Głównej Krajowego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe o:

– skorygowanie złożonego do Ministerstwa Sportu i Turystyki Rozliczenia o wydatki niekwalifikowalne w kwocie 6 tys. zł (tj. za zakup ubiorów) i sporządzenie rozliczenia zadania.

Ministerstwo Sportu i Turystyki jest w trakcie realizacji wniosków pokontrolnych, a w przypadku Krajowego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe wniosek został już zrealizowany.

Źródło informacji: komunikat prasowy NIK