Kiedy zaczynać, jeśli nie dziś? Narodziny Matki Boskiej polska tradycja ludowa powiązała z siewem.

Dzień urodzin Maryi kościół świętuje od tysiącleci: w V wieku w Jerozolimie, w miejscu jej rodzinnego domu, wybudowano bazylikę Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Papież św. Sergiusz I w roku 688 włączył święto do liturgii –  a już w VIII wieku było zaliczane do czterech najważniejszych uroczystości maryjnych w roku liturgicznym.

Polska tradycja ludowa powiązała święto kościelne z własnym trudem. Tak jak Matka Boska dała początek Eucharystii, Chlebowi Życia, tak rolnik tego dnia zaczyna staranie o swój plon – dzień urodzin Matki Boskiej to początek siewów jesiennych. Tego dnia święcono więc ziarno przeznaczane do siewów, należało je też wymieszać z nasionami poświęconymi wcześniej: w Matki Boskiej Zielnej, oktawę Bożego Ciała, z ziarnem z wieńców dożynkowych, a nawet baziami z palm wielkanocnych.

Wierzono też, że w dniu swoich urodzin Matka Boska przechadza się po polach i błogosławi je, stąd zwyczaj wysiewania w przeddzień chociaż kilku garści ziarna. Urodzaj miało również zapewnić kreślenie krzyża przed pierwszym wyrzuceniem ziarna i rozsiewanie pierwszej garści w znak krzyża.

Swój trud polski rolnik wiązał więc z Matką Bożą i jej opiece powierzał.

Rok zaczęty na polach 8 września zakończy się 15 sierpnia – świętem Wniebowzięcia, czyli Matki Boskiej Zielnej, kiedy to do kościoła zanosi się wiązanki (dziś bukiety, a kiedyś nawet snopki) z tym, co na polu urosło, aby podziękować Maryi za opiekę i pomoc.

W niektórych parafiach dożynki organizowano później, właśnie w okolicy święta Matki Boskiej Siewnej, co jeszcze wyraźniej zamyka cykl prac polowych i wiąże go z opieką Matki Boskiej nad wszystkim, co ważne dla człowieka, także jej  – jak pisała Maria Konopnicka – „hetmaństwem polnym”.

Ponieważ w maju 2022 r. przypadała 180. rocznica urodzin Marii Konopnickiej, Sejm uhonorował twórczynię „Roty”, uznając ją za jedną z patronek tego roku.

W 1904 roku (a więc wkrótce po strajku szkolnym we Wrześni, a na 4 lata przed „Rotą”) poetka wydrukowała wiersz „Bogarodzica”, obrazujący wiarę ludu w opiekę Matki Bożej, zapisany w formie rozmowy:

„GŁOS:

…Nigdym ja ciebie, ludu, nie rzuciła,

Nigdym ci mego nie odjęła lica,

Ja — po dawnemu — moc twoja i siła!

Chór:

Bogarodzica!…

GŁOS:

Rzeszom twym dzisiaj skroś zmierzchów hetmanię,

Jako w zaranie.

Przed tobą idę i przy tobie stoję

Z bojowem hasłem, z piór orlich szelestem,

A kiedy ducha bierzesz na pierś zbroje,

Tarczą ci jestem…

I w klęsce nawet w blask odziewam złoty

Poległe roty.

Sztandar ja niosę, ponad ziemię wzbity,

Żeby go oczy gasnące widziały,

A iżby znak mój powiewał w błękity,

Jak za dni chwały.

Sztandar ja niosę, a nie puszczam z ręki,

Mimo wiek męki.

(…)

A ja was wiodę i stawiam, gdzie trwoga

Przez sioła, grody a przez ziemie rolne…

I tak sprawuję zdane mi przez Boga

Hetmaństwo polne…

Od mej buławy idzie rozkazanie

Szumem po łanie.

A ja was wiodę — niewiasty i męże,

Na mury fortec i za twierdzy bramy,

Bo choć dziś insze bronie i oręże,

Lecz bój — ten samy…

A przebojowan musi być i będzie

W mojej komendzie!

Ten tylko bowiem lud upada w cienie,

Który sam sobie nie dochował wiary,

Temu, co stracił sztandaru widzenie –

Na nic – sztandary!

…Mocnym i wiernym duchom ja hetmanię

Jako w zaranie!

(…)

Tak odnowione jest zaprzysiężenie

Hetmaństwa mego i rycerskiej mocy,

A wy zatknijcie, nad groby i cienie,

Światła sztandary…

Scheda wy moja i moja dzielnica!

Chór:

…Bogarodzica!…

(„Ludziom i chwilom” 1904)