Likwidacja pułapek rozwojowych w regionach UE, stabilizacja kryzysów oraz transformacja ekologiczna i cyfrowa – to wyzwania, które stoją przed polityką spójności. Zdaniem unijnej komisarz Elisy Ferreiry to również powody, dla których polityka spójności powinna pozostać kluczową polityką inwestycyjną Unii.

Komisarz UE ds. spójności i reform o wyzwaniach mówiła podczas konferencji „Regional Growth Conference 2023”, która odbyła się w greckim mieście Patras.

Elisa Ferreira przypomniała, że stanowiąca około jednej trzeciej budżetu europejskiego polityka spójności jest głównym narzędziem inwestycyjnym na szczeblu UE.

– Od wielu lat polityka ta jest motorem długoterminowego rozwoju w regionach Europy. Szacuje się, że same programy na lata 2014-2020 przyczyniły się do zwiększenia dochodów w mniej rozwiniętych regionach, a wzrost ten zwiększa się z jednego okresu programowania na drugi: po stworzeniu fundamentów, polityka nadal buduje dobrobyt i tworzy nowe możliwości – powiedziała.

Komisarz UE ds. spójności i reform dodała, że w programach na lata 2014-2020, unijna polityka spójności wsparła inwestycje w ponad dwóch milionach przedsiębiorstw i pomogła stworzyć 310 tys. miejsc pracy oraz 77 tys. produktów, nowych dla rynków lub firm.

– Wśród wielu innych osiągnięć, wsparcie w ramach polityki spójności pomogło podłączyć 6 mln gospodarstw domowych do internetu szerokopasmowego, poprawić efektywność energetyczną w prawie pół milionie domów oraz stworzyć możliwości recyklingu 2,4 mln ton odpadów rocznie – dodała.

1. Luki i pułapki rozwojowe

Zdaniem komisarz Ferreiry nadal jednak pozostaje wiele do zrobienia.

– Gdy rozpoczynamy nowe programy i patrzymy w przyszłość, widzę trzy zestawy wyzwań, które dostarczają trzech kluczowych powodów, dla których polityka spójności UE powinna i musi pozostać główną polityką inwestycyjną UE – oceniła i dodała, że w ciągu ostatnich 20 lat różnice w rozwoju regionów UE znacznie się zmniejszyły, ale wciąż “pozostało wiele luk”.

– W niektórych regionach obserwujemy powstawanie pułapek rozwojowych, w których z przyczyn strukturalnych, region utknął w martwym punkcie, pozostając stale w tyle. To jest złe dla regionu i dla Europy. Zagraża nie tylko dobrobytowi regionalnemu, ale także integralności naszego jednolitego rynku. A jak wiemy z doświadczenia i z naszych badań nad “geografią niezadowolenia”, ludzie w takich regionach łatwo czują się rozczarowani i pozostawieni samym sobie, tracąc zainteresowanie wkładem lokalnym, ale także odłączają się od projektu europejskiego. Efekt tej frustracji czasem widzimy przy urnach wyborczych – zaznaczyła.

Elisa Ferreira podkreśliła, że inwestycje wspierane w ramach Funduszu Spójności przyczyniają się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa i poczucia przynależności mieszkańców UE i są niezbędne, aby zniwelować luki i pułapki rozwojowe.

2. Reakcja na kryzysy

Drugim wyzwaniem wskazanym przez unijną komisarz są kryzysy i wstrząsy.

– Kryzys finansowy z 2007 r., powodzie, pożary, trzęsienia ziemi, Covid, wojna, a teraz kryzys energetyczny: nasz świat jest narażony na nagłe wstrząsy. Lekcja z tych kryzysów, a w istocie lekcja historii gospodarczej, jest taka, że takie wstrząsy dotykają różnych spraw. Niektóre miejsca odbijają się dość szybko, podczas gdy inne mogą tkwić w martwym punkcie przez dekadę lub dłużej, chyba że coś z tym zrobimy – powiedziała.

Oceniła, że wsparcie dla inwestycji polityki spójności jest „kluczowym automatycznym stabilizatorem w krajach objętych Funduszem Spójności”.

– To wsparcie odpowiadało 34 proc. całkowitych inwestycji publicznych w okresie 2007-2013, ale stanowiło 52 proc. ogółu inwestycji publicznych w okresie 2014-2020. Ponadto polityka spójności stała się pierwszym respondentem w kryzysie Covid, mobilizując 23 mld euro na sprzęt medyczny oraz awaryjne wsparcie dla miejsc pracy i przedsiębiorstw. Pierwsze wsparcie pojawiło się na miejscu w ciągu zaledwie 4 tygodni od ogłoszenia pandemii. Wsparcie spójności jest zatem niezbędne, aby regiony mogły radzić sobie ze wstrząsami i kryzysami, które stały się powszechne w dzisiejszym niestabilnym świecie – podkreśliła Elisa Ferreira.

3. Transformacja

Zdaniem unijnej komisarz ds. spójności, trzecim wyzwaniem jest seria głębokich, długoterminowych zmian dotyczących cyfryzacji i ekologii.

– Szacujemy, że zielona transformacja stworzy dwa miliony nowych miejsc pracy w sektorze energii odnawialnej, renowacji i recyklingu. Z kolei rewolucja gospodarki cyfrowej sprawia, że potencjalnie wszystkie regiony są traktowane na równi, co oznacza nowe miejsca pracy w miejscach, które nie należą do “ulubionych” w kilku dużych regionach metropolitalnych – powiedziała.

Jej zdaniem warunkiem wstępnym są tu inwestycje oraz stworzenie warunków ramowych, począwszy od infrastruktury i usług publicznych po ekosystem biznesowy.

– Inwestycje te są szczególnie ważne, ponieważ zmiany demograficzne oznaczają również, że – jeśli utrzyma się obecna tendencja – to do 2040 r. ponad połowa Europejczyków będzie żyła w regionie, w którym spadła liczba ludności. Istnieje realne ryzyko, że niektóre regiony staną w obliczu błędnego koła niskich możliwości zatrudnienia i tzw. drenażu mózgów. To znów wymaga inwestycji zorientowanych strategicznie, tak aby żaden region nie pozostał w tyle. Szacujemy, że nowe programy spójności we wszystkich regionach będą wspierać inwestycje rzędu 180 mld euro w udaną transformację ekologiczną i cyfrową. W szczególności Fundusz Just Transition będzie stanowił dodatkowe wsparcie dla inwestycji o wartości ponad 19 mld euro w przekształceniu regionów o wysokiej emisji dwutlenku węgla, w tym regionów górniczych, oraz regionów silnie uprzemysłowionych, pomagając im w dywersyfikacji w kierunku nowych miejsc pracy, nowych możliwości i nowych rodzajów działalności – poinformowała Elisa Ferreira.

Podkreśliła, że z powodu luk i pułapek rozwojowych, wstrząsów i kryzysów, a także  długoterminowych wyzwań związanych z ekologiczną i cyfrową transformacją, pogłębionych jeszcze przez zmiany demograficzne, „polityka spójności musi nadal być kluczową polityką inwestycyjną Europy, jako europejski wyraz solidarności i zaangażowania na rzecz wspólnej przyszłości”.

– Nie zapominajmy, że spójność jest niezbędnym uzupełnieniem także normalnego funkcjonowania jednolitego rynku. Wszystkie te wyzwania wymagają inwestycji i wszystkie te wyzwania wymagają naszego podejścia odzwierciedlającego potrzeby i specyfikę każdego obszaru lokalnego. My, w Brukseli, nie możemy zrobić tego sami. Zawsze współpracowaliśmy z partnerami, a skala wyzwań oznacza, że musimy zmobilizować fundusze krajowe, regionalne i lokalne, a także inne instrumenty unijne, takie jak Fundusz na rzecz Odbudowy i Rozwoju – dodała.

Unijna komisarz oceniła, że politykę spójności trzeba dostosować i stale modernizować do potrzeb przyszłości. W tym celu w styczniu ruszyły prace grupy roboczej ds. przyszłości polityki spójności. Jej prace będą trwały przez cały rok 2023 i będą obejmowały przesłuchania z udziałem ekspertów, naukowców i innych zainteresowanych stron.

– Planujemy debaty w całej Europie i liczę na Państwa zaangażowanie i oddanie. My potrzebujemy Państwa pomysłów, Państwa głosu, Państwa zaleceń i rozwiązań, aby w przyszłości opracować naszą politykę – podkreśliła Elisa Ferreira.

Źródło informacji: Serwis Samorządowy PAP