Proponowane zmiany w prawie spadkowym zaostrzą przesłanki umożliwiające sporządzenie testamentu ustnego.

W związku z pytaniami dotyczącymi zmian w prawie spadkowym, nad którymi pracuje Ministerstwo Sprawiedliwości, informujemy, że zmiany dotyczą m.in. przesłanek sporządzenia testamentu ustnego, uregulowania testamentu wojskowego w Kodeksie cywilnym oraz rozszerzenia katalogu podmiotów, które nie mogą być świadkami testamentu. Proponowane zmiany w prawie spadkowym zaostrzą przesłanki umożliwiające sporządzenie testamentu ustnego. Nowe rozwiązania mają zminimalizować ryzyko fałszowania tego rodzaju testamentów. Testament ustny będzie można sporządzić jedynie w sytuacjach, w których sporządzenie testamentu w formie pisemnej jest niemożliwe lub znacznie utrudnione z powodu wystąpienia szczególnych i nagłych okoliczności (np. nagła poważna choroba). Dodatkowo będzie musiała istnieć obawa rychłej śmierci osoby sporządzającej testament. Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości łączy te dwie przesłanki – dotychczas do sporządzenia testamentu ustnego musiała zaistnieć jedna z nich.

Rozwiązania Ministerstwa Sprawiedliwości uregulują także sposób sporządzenia testamentu ustnego audiowizualnego, który będzie można sporządzić za pomocą technik audiowizualnych, takich jak nagranie wideo. W odróżnieniu od jego „zwykłej” formy, testament ustny audiowizualny będzie można sporządzić bez konieczności angażowania świadków. Proponowane zmiany znacznie skrócą termin, w jakim stwierdza się treść testamentu ustnego. W myśl projektowanych przepisów treść testamentu ma być stwierdzona niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia. Jeśli zaś spadkodawca umrze, treść testamentu będzie można stwierdzić wyłącznie przed sądem, w terminie 3 miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Zmiany będą także dotyczyć ważności testamentów szczególnych. Obecnie zachowują one moc przez maksymalnie 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały sporządzenie takiego testamentu. Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości skraca ten czas do 3 miesięcy (1 miesiąca w przypadku testamentu audiowizualnego).

Do Kodeksu cywilnego wprowadzona zostanie także instytucja testamentu wojskowego. Tę formę testamentu dotychczas regulowało rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej. Zmiana sprawi, że wszystkie formy testamentu będą uregulowane w Kodeksie cywilnym. Dotychczas istniały wątpliwości konstytucyjne odnośnie do tego, czy testament wojskowy powinno regulować rozporządzenie.

Ponadto zlikwidowany zostanie testament podróżny, gdyż taka forma testamentu znajdowała niewielkie zastosowanie w praktyce.

Rozszerzony zostanie także katalog podmiotów, które nie mogą być świadkami testamentu. Będą to np. partner bądź partnerka osoby, dla której została przewidziana w testamencie jakakolwiek korzyść, krewni lub powinowaci takiej osoby do czwartego stopnia czy osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.

Znowelizowany zostanie również Kodeks postępowania cywilnego.

Poza zmianami związanymi z regulacją testamentu ustnego audiowizualnego, projekt odpowiada na postulat Rzecznika Praw Obywatelskich, który dotyczy problemu tzw. podwójnych postanowień spadkowych. Proponowane zmiany zapobiegną sytuacjom, w których istnieją w obrocie prawnym dwa postanowienia o nabyciu spadku po tej samej osobie. Rodziło to problemy przed urzędami z powodu rozbieżności w zakresie podstawy tytułu prawnego do spadku.

Proponowane rozwiązanie daje sądowi kompetencję do uchylenia – także z urzędu i na posiedzeniu niejawnym – prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wcześniej wydane prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Obecnie projekt Ministerstwa Sprawiedliwości znajduje się na etapie uzgodnień wewnątrzresortowych.

Źródło informacji: MS; PAP MediaRoom