„Wymiana poglądów na temat Ukrainy” to jeden z punktów agendy posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego, które miało miejsce w dniach 12 i 13 lutego 2024.

Ukraina jest trzecim źródłem importu produktów rolno-spożywczych do UE (8% w 2022 r.) i stanowi 1,2% unijnego eksportu. UE była źródłem 50% importu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy, a w 2021 r. 27% jej wywozu. Bilans handlowy z Ukrainą jest ujemny i osiągnął wartość -10,3 mld EUR w 2022 r. (-3,8 mld EUR w 2021 r.). Eksport produktów rolno-spożywczych z UE na Ukrainę jest bardzo zróżnicowany, przy czym eksportuje się szeroką gamę produktów, ale import z UE jest mniej zróżnicowany.

Główne kategorie produktów wywożone z UE na Ukrainę to kawa, herbata, kakao i przyprawy (Ukraina stanowi 4% całkowitego unijnego wywozu tej kategorii produktów), karmy dla zwierząt domowych i roślin pastewnych (3%) i warzyw (2%). Po stronie importowej unijny handel produktami rolno-spożywczymi jest mniej zróżnicowany, ponieważ kluczowe towary są w dużej mierze importowane. Przywóz do UE to głównie zboża (36% przywozu zbóż do UE pochodzi z Ukrainy), nasiona oleiste i rośliny wysokobiałkowe (14%) oraz oleje roślinne (27%). Ukraina jest zatem ważnym partnerem dla importu tych towarów do UE.

Biorąc pod uwagę przewagę konkurencyjną Ukrainy w stosunku do UE, a także szereg środków umożliwiających Ukrainie eksport od czasu wojny, w państwach UE sąsiadujących z Ukrainą pojawiły się pewne negatywne konsekwencje. Mianowicie: Do połowy września ubiegłego roku UE pozwoliła pięciu krajom – Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji – zakazać sprzedaży krajowej ukraińskiej pszenicy, kukurydzy, rzepaku i nasion słonecznika, a jednocześnie umożliwić im tranzyt na eksport gdzie indziej.

31 stycznia 2024 r. Komisja zaproponowała przedłużenie obowiązywania „autonomicznych środków handlowych”, zawieszających należności celne i kontyngenty przywozowe na wywóz z Ukrainy do UE na kolejny rok, przy jednoczesnym wprowadzeniu dodatkowej „ochrony” dla wrażliwych produktów rolnych UE.

Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia (COM(2024)050) ustanawiającego odstępstwo od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w odniesieniu do stosowania normy dotyczącej dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska i warunków dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (norma GAEC) 8, terminów kwalifikowalności wydatków z EFRG oraz zasad dotyczących zmian planów strategicznych WPR dotyczących zmian niektórych ekoprogramów na rok składania wniosków 2024. W związku z rozporządzeniem państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji, że rolnicy mogą wyjątkowo i tymczasowo spełnić pierwszy wymóg normy GAEC 8 w sposób alternatywny w odniesieniu do roku składania wniosków 2024. Wariant ten, umożliwiający rolnikom i innym beneficjentom spełnienie pierwszego wymogu tej normy poprzez przeznaczenie minimalnego udziału co najmniej 7% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i cechy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane i/lub; uprawy wiążące azot; lub międzyplony poprawiłyby rentowność rolników, dając im większą elastyczność w odniesieniu do obszarów, które mogą zostać wykorzystane do wypełnienia obowiązku przeznaczenia pewnej części gruntów ornych na korzyści dla różnorodności biologicznej. Ograniczyłoby to mniej sposobów wykorzystania gruntów ornych i zmniejszyłoby straty dochodów przy jednoczesnym zapewnieniu korzyści dla środowiska.

Mając na uwadze wrażliwość unijnych rolników i innych zainteresowanych stron, zasady liberalizacji handlu z Ukrainą zawierają „wzmocniony mechanizm ochronny”, który obejmuje przywóz produktów z Ukrainy do UE (objęty załącznikiem I – A), stwarzając możliwość ponownego wprowadzenia kontyngentów w przypadku zbyt wysokiego wolumenu handlu. Celem tego działania jest zapewnienie możliwości podjęcia szybkich działań naprawczych w przypadku znaczących zakłóceń na rynku UE lub na rynkach jednego lub większej liczby państw członkowskich. W przypadku produktów najbardziej wrażliwych – drobiu, jaj i cukru – przewiduje się hamulec awaryjny, który ustabilizowałby przywóz na poziomie średniej wielkości przywozu w 2022 r. i 2023 r. Oznacza to, że gdyby przywóz tych produktów przekraczał te wielkości, cła zostałyby ponownie nałożone w celu zapewnienia, aby wielkość przywozu nie przekraczała znacznie wielkości z poprzednich lat.

Poseł Jurgiel zabrał głos w powyższym temacie:

– Nic nie wskazuje, że rolnicze protesty, które mamy teraz w całej Europie, będą się kończyły. Rolnicy zwracają uwagę na dwa podstawowe problemy, a więc niekontrolowany napływ zbóż i innych produktów z Ukrainy, a także zapisy Europejskiego Zielonego Ładu.

Pomoc Ukrainie jest stale potrzebna, ale nie może się odbywać kosztem stabilności sąsiednich rynków rolnych, szczególnie tych państw tzw. przyfrontowych, dlatego w sposób zdecydowany rolnicy domagają się od Komisji Europejskiej rewizji ostatnich przepisów liberalizujących import produktów rolnych z Ukrainy do UE oraz zatrzymania importu towarów rolnych z Ukrainy.

Pan Poseł Kalinowski również mówił już o tym, że ta sytuacja zbyt długo trwa. Do czerwca mamy jeszcze kilka miesięcy, a działania powinny być natychmiastowe. Interwencja powinna być szybsza, bo przypomnę, że Polska w kwietniu 2023 jednostronnie zablokowała przywóz towarów rolnych z Ukrainy. Dostaliśmy zgodę do 15 września, a teraz też wszystko jest w zawieszeniu. Dlatego terminy, o których mówił przedstawiciel komisji, a więc 40 dni czy 20 dni lub 4 miesiące na rozpatrzenie wniosku, to są terminy nie do przyjęcia.

Ponadto konieczna jest skuteczniejsza kontrola tranzytu przez Polskę ukraińskiego zboża, co wymaga pewnego wsparcia finansowego z Komisji. Potrzeba również strategicznych działań w kierunku upłynnienia zapasów zbóż zalegających na polskim i europejskim rynku.

Natomiast jeszcze pytanie do Komisji:

Czy Komisja Europejska pracuje nad jakąś kompleksową, długoterminową strategią, która promowałaby skuteczny i płynny wywóz nadwyżki europejskiego zboża do krajów potrzebujących?

Źródło informacji: komunikat prasowy europosła Krzysztofa Jurgiela