Podczas realizacji inwestycji Rozbudowa Nabrzeża Zbożowego niewłaściwie rozeznano uwarunkowania gruntowe mimo wiedzy o możliwości wystąpienia przeszkód pod dnem nabrzeża – ustaliła Najwyższa Izba Kontroli.

Umowa z Wykonawcą z dnia 27 lipca 2018 r. o wartości 29 741,3 tys. zł brutto (24 179,9 tys. zł netto), w wyniku zawartych aneksów zwiększyła wartość dwukrotnie: do 58 706,2 tys. zł brutto (47 728,6 tys. zł netto).

Czterem spośród 32 polskich portów morskich, tj. w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i w Świnoujściu, ustawą o portach i przystaniach morskich nadano status portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Podmiotami zarządzającymi tymi portami są trzy spółki akcyjne: ZMP Gdańsk, ZMP Gdynia oraz ZMPSiŚ.

Udziały Skarbu Państwa w kapitale zakładowym ZMP Gdańsk wynoszą 95,6%, ZMP Gdynia – 99,5%, a ZMPSiŚ – 94,8%.

Uchwałą Nr 100 Rady Ministrów z dnia 17 września 2019 r. przyjęto „Program rozwoju polskich portów morskich do 2030 roku”. Celem głównym Programu jest trwałe umocnienie polskich portów morskich jako liderów wśród portów morskich basenu Morza Bałtyckiego, pełniących rolę kluczowych węzłów globalnych łańcuchów dostaw dla Europy Środkowo-Wschodniej, oraz zwiększenie ich udziału w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju.

Plan finansowy PRPPM2030 obejmuje m.in. 30 zadań infrastrukturalnych realizowanych przez spółki zarządzające portami morskimi o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.

Spółki zarządzające portami morskimi w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu finansują realizowane przez siebie inwestycje w portach przede wszystkim ze środków własnych oraz przy wsparciu środkami pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej. Część zadań przewidzianych w PRPPM2030 planowana jest do realizacji w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Kontrola skoncentrowana była na realizacji inwestycji infrastrukturalnych realizowanych bezpośrednio przez spółki zarządzające portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.

„Program rozwoju portów”  realizowany nierzetelnie

W ocenie NIK, spółki zarządzające portami morskimi o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej prawidłowo realizowały harmonogramy i plany finansowe w obszarze działalności inwestycyjnej oraz administracyjnej i zarządczej, jednakże wykonanie planów w sferze inwestycyjnej było niepełne oraz wystąpiły opóźnienia w realizacji inwestycji.

Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej rzetelnie wykonywał prawa z akcji w tych spółkach, natomiast będąc odpowiedzialnym za realizację polityki rozwoju państwa w obszarze gospodarki morskiej niewłaściwie programował rozwój portów morskich.

Natomiast działania Ministra w obszarze planowania rozwoju tych portów w ocenie NIK były nierzetelne. PRPPM2030 był procedowany przewlekle. Prace nad jego projektem trwały od 2012 r. i został on przyjęty dopiero prawie 4 lata po upływie okresu, na który był opracowany poprzedni dokument programowy w tym zakresie. Przy tym był obarczony błędami, w wyniku których na podstawie przyjętych wskaźników realizacji celów i priorytetów nie jest możliwe dokonanie obiektywnej oceny rzeczywistych efektów jego realizacji.

Nierzetelne były również działania Ministra po przyjęciu Programu, gdyż Minister nie podejmował działań koordynacyjnych, a część działań monitorujących i ewaluacyjnych wykonywał niewłaściwie.

NIK ocenia, że spółki zarządzające portami morskimi o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej co do zasady właściwie zarządzały infrastrukturą portową. Jednakże, w tym obszarze działania spółek stwierdzono nieprawidłowości w prowadzeniu książek obiektów budowlanych oraz okresowych kontroli stanu technicznego tych obiektów.

Spółki podejmowały skuteczne działania zmierzające do nabycia nieruchomości w granicach zarządzanych przez nie portów, jednak w przypadku ZMP Gdańsk tempo pozyskiwania tych gruntów nie odpowiadało założeniom przyjętym w rocznych planach rzeczowo-finansowych.

ZMP Gdańsk

W kontrolowanym okresie występowały znaczne rozbieżności w stopniu realizacji planów inwestycyjnych zarządów portów (zadania rozpoczęte i kontynuowane – dotyczy budów i przebudów). W przypadku ZMP Gdańsk wykonanie to w latach 2018–2020 wyniosło odpowiednio 87%, 96,2% oraz 69%.

Kontrola realizacji siedmiu inwestycji infrastrukturalnych współfinansowanych ze środków budżetu Unii Europejskiej wykazała m.in., że w dwóch z nich (dotyczy inwestycji realizowanych przez ZMP Gdańsk) nie zinwentaryzowano w sposób należyty obszaru budowy, co skutkowało późniejszą zmianą umowy w związku z koniecznością usunięcia przeszkód (Rozbudowa Nabrzeża Obrońców Poczty Polskiej i Nabrzeża Mew), czy też niewłaściwie rozeznano uwarunkowania gruntowe mimo wiedzy o możliwości wystąpienia przeszkód pod dnem nabrzeża (Rozbudowa Nabrzeża Zbożowego i Wisłoujście (część 1 – Nabrzeże Zbożowe)). Również w tym przypadku koniecznym było wykonanie dodatkowych robót w ramach tej inwestycji.

W przypadku ZMP Gdańsk, w odniesieniu do dwóch kontrolowanych projektów ze wsparciem środków z budżetu Unii Europejskiej, CUPT (Centrum Unijnych Projektów Transportowych) uznało za niekwalifikowalne wydatki w łącznej kwocie 28 682,3 tys. zł (w ramach projektu Modernizacja toru wodnego, rozbudowa nabrzeży oraz poprawa warunków żeglugi w Porcie Wewnętrznym w Gdańsku oraz w ramach projektu Rozbudowa i modernizacja sieci drogowej i kolejowej w Porcie Zewnętrznym w Gdańsku). Powyższe wynikało z konieczności wykonania dodatkowych prac, których nie ujęto na etapie przygotowania dokumentacji projektowej. W przypadku projektu pn. Rozbudowa dostępu kolejowego do zachodniej części Portu Gdynia – przebudowa i elektryfikacja realizowanego przez ZMP Gdynia za niekwalifikowalne uznano wydatki w kwocie 240,7 tys. zł oraz odsetki w kwocie 4,5 tys. zł. Powyższe wynikało z konieczności rozbiórki nowo wykonanych elementów w ramach robót zamiennych.

Szczegółowym badaniem NIK objęto realizację oraz nadzór nad realizacją siedmiu infrastrukturalnych zadań inwestycyjnych – była wśród nich „Rozbudowa Nabrzeża Zbożowego i Wisłoujście” (podzielono na część 1 – dot. Nabrzeża Zbożowego i część 2 – dot. Nabrzeża Wisłoujście; badaniu poddano część 1) – zadanie realizowane w ramach projektu „Modernizacja toru wodnego, rozbudowa nabrzeży oraz poprawa warunków żeglugi w Porcie Wewnętrznym w Gdańsku”.

NIK wskazuje na niewłaściwe przygotowanie terenu objętego inwestycją pomimo zapisów w dokumentacji projektowej o możliwości wystąpienia przeszkód pod dnem nabrzeża. Zarząd ZMP Gdańsk podjął decyzję o realizacji zadania posiadając wiedzę o możliwych licznych przeszkodach, jednak nie dokonując rzetelnego rozeznania uwarunkowań gruntowych i bez wykonania prac przygotowawczych do realizacji inwestycji.

Doprowadziło to do konieczność wykonania robót dodatkowych, które nie spełniały warunków określonych w art. 144 ust. 1 upzp.

Wskazać przy tym należy, że 3 lipca 2021 r. (po okresie podlegającym ocenie NIK w ramach przedmiotowej kontroli) ZMP Gdańsk podpisał aneks nr 3 do umowy na zadanie pt. „Rozbudowa Nabrzeża Zbożowego i Wisłoujście” (część 1 – Nabrzeże Zbożowe), na mocy którego zatwierdzona kwota kontraktowa wzrosła do 58 706,2 tys. zł brutto (tj. o 25 768,5 tys. zł w stosunku do pierwotnej wartości umowy wynoszącej 29 741,30 tys. zł), a czas na ukończenie zadania wydłużono z 31 grudnia 2019 r. do 3 września 2021 r., tj. o 611 dni – podaje NIK.

Opr. MP