150 DJP (duże jednostki przeliczeniowe) ma być granicą, po przekroczeniu której w chowie i hodowli bydła, świń lub drobiu będzie obowiązywała dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych.

Około 52 000 europejskich wielkoskalowych instalacji przemysłowych o wysokim ryzyku zanieczyszczenia oraz gospodarstw hodowlanych podlega obecnie pod regulacje dyrektywy 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (“dyrektywa IED”).

Dyrektywa ta obejmuje wszystkie istotne zanieczyszczenia potencjalnie emitowane przez instalacje rolno-przemysłowe, które mają wpływ na zdrowie ludzi i środowisko. Instalacje regulowane przez dyrektywę IED odpowiadają za około 20% całkowitych masowych emisji zanieczyszczeń w UE do powietrza, około 20% emisji zanieczyszczeń do wody i około 40% emisji gazów cieplarnianych (GHG).

Podczas swojego ostatniego posiedzenia Komisja Rolnictwa Parlamentu Europejskiego (AGRI) dokonała przeglądu tej dyrektywy i sformułowała nowy wniosek legislacyjny.

Dyrektywa skuteczna, choć nie wszędzie jednakowo

Jak oceniono, dyrektywa była „ogólnie skuteczna w zapobieganiu i kontrolowaniu zanieczyszczeń do powietrza, wody i gleby pochodzących z działalności przemysłowej oraz w promowaniu stosowania najlepszych dostępnych technik”. Znacząco zmniejszyła emisje zanieczyszczeń do powietrza oraz, w mniejszym stopniu, emisje do wody. Przyczyniła się również do zmniejszenia emisji do gleby z instalacji IED. Nie wszędzie jednak była wdrażana jednakowo, co podważa zdolność dyrektywy do zmniejszenia presji wywieranej na środowisko przez instalacje rolno-przemysłowe oraz do ustanowienia równych warunków działania, które zapewniają wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Aby sprostać tym wyzwaniom i zachęcić do głębokiej transformacji przemysłowej wymaganej w latach 2025-2050, Komisja zobowiązała się w ramach europejskiego Zielonego Ładu do zmiany środków UE w celu rozwiązania problemu zanieczyszczeń pochodzących z dużych instalacji rolno-przemysłowych.

Zakres dyrektywy będzie rozszerzony

Jak informuje po posiedzeniu Komisji Rolnictwa Krzysztof Jurgiel, europoseł i były minister rolnictwa, nowy wniosek legislacyjny rozszerza zakres stosowania dyrektywy na 10% największych gospodarstw zajmujących się hodowlą bydła, które odpowiadają za 41% emisji w tym sektorze, co ma doprowadzić do rocznej redukcji co najmniej 184 kt metanu i 59 kt amoniaku. Rozszerzenie zakresu gospodarstw zajmujących się hodowlą świń i drobiu na największe 18% gospodarstw zajmujących się hodowlą świń i 15% gospodarstw zajmujących się hodowlą drobiu, reprezentujących odpowiednio 85% i 91% emisji z tych sektorów, ma doprowadzić do zmniejszenia rocznych emisji co najmniej o 135 kt metanu i 33 kt amoniaku z gospodarstw zajmujących się hodowlą świń oraz 62 kt amoniaku z gospodarstw zajmujących się hodowlą drobiu. Taki zwiększony zakres zwiększy zasięg dyrektywy IED z 18 do 60% emisji amoniaku z hodowli bydła, świń i drobiu oraz z 3% do 43% emisji metanu. Powiązane koszty przestrzegania przepisów szacuje się na około 265 mln EUR rocznie. Według Komisji korzyści zdrowotne z ograniczenia emisji metanu i amoniaku mają wynieść ponad 5,5 mld EUR rocznie.

Dyrektywa ws. emisji przemysłowych a hodowla zwierząt

Oto punkt wyjścia do nowego uregulowania:

• Tło: ambicja „zero zanieczyszczeń” wynikająca z europejskiego zielonego ładu wymaga podjęcia działań także w sektorze hodowli zwierząt;
• Jako że w ciągu ostatniej dekady emisje metanu i amoniaku praktycznie nie zmniejszyły się, Komisja uznaje za zasadne objęcie zakresem dyrektywy większej liczby gospodarstw zajmujących się hodowlą zwierząt. Obecna dyrektywa IED obejmuje jedynie około 1.4% emisji z gospodarstw rolnych.
• Obecnie dyrektywa obejmuje 23 tys. gospodarstw rolnych (96% wszystkich gospodarstw rolnych), tj. 4% gospodarstw zajmujących się hodowlą świń i 3.7% gospodarstw zajmujących się hodowlą drobiu.
• Cele dyrektywy w sektorze hodowli zwierząt:

o             objęcie 18% gospodarstw zajmujących się hodowlą świń (aktualnie: 4%),

o             objęcie 15% gospodarstw zajmujących się hodowlą drobiu (aktualnie: 3.7%),

o             objęcie 10% % gospodarstw zajmujących się hodowlą bydła (aktualnie: 0%).

• Zakresem dyrektywy będą objęte gospodarstwa zajmujące się chowem i hodowlą bydła, świń lub drobiu w obiektach liczących 150 jednostek przeliczeniowych (LSU) lub więcej.
• Obecnie sektor hodowli zwierząt jest odpowiedzialny za 60% całkowitych emisji amoniaku i 43% emisji metanu w UE.
• Komisja przewiduje, że – według konserwatywnych szacunków – IED obniży emisje amoniaku o 12% w hodowli bydła, 7% w hodowli świń i 20% w hodowli drobiu oraz emisje metanu o 8% w hodowli bydła i 37% w hodowli świń.
• Państwa członkowskie mogą otrzymać wsparcie z WPR. Nowa WPR (2023-2027) pozwoli na przyznanie wsparcia rolnikom, którzy dobrowolnie i proaktywnie wprowadzą środki wcześniej i do dwóch lat po zaczęciu obowiązywania nowych unijnych standardów.
• Nowe progi:

o             Bydło: 150 sztuk bydła w wieku powyżej 2 lat i koniowatych powyżej 6 miesięcy, 250 sztuk bydła w wieku od 6 miesięcy do 2 lat, 375 sztuk bydła poniżej 6 miesięcy.

o             Trzoda chlewna: 300 loch hodowlanych, 500 pozostałych świń.

o             Drób: 10 714 kur niosek, 5000 sztuk innego drobiu lub w zależności od przelicznika (np. brojlery 21 430).

Obecne progi: 40 000 sztuk drobiu, 2000 świń, 750 macior.

Polska przestrzega przed ograniczeniem hodowli

Stanowisko Polski jest krytyczne wobec tych zapowiedzi i głosi:

Zmiany dyrektywy dotyczące sektora rolnego wiążą się z istotnymi, negatywnymi skutkami gospodarczymi, finansowymi i społecznymi. Rozszerzenie zakresu dyrektywy spowoduje konieczność przeprowadzenia kosztownych inwestycji w infrastrukturę (budynki inwentarskie wraz z infrastrukturą i wyposażeniem), którym znaczna część gospodarstw nie podoła. W efekcie może to oznaczać rezygnację z działalności rolniczej i spadek produkcji lub dalszy wzrost jej koncentracji i wzrost cen. Proponowane zmiany nie uwzględniają specyficznych uwarunkowań występujących w poszczególnych krajach. Na przykład najczęściej występujący w Polsce model funkcjonowania gospodarstw utrzymujących bydło to obsada zwierząt dostosowana do posiadanego areału roślin uprawnych, które stanowią bazę pokarmową dla zwierząt. Produkty uboczne takie jak obornik, gnojówka, gnojowica, resztki paszowe wykorzystywane są do nawożenia pól, łąk i pastwisk z których pozyskiwane są pasze. Model ten wdraża zasady gospodarki o obiegu zamkniętym, które są jednym z głównych celów Europejskiego Zielonego Ładu. Rezygnacja z produkcji w tym sektorze (która może być konsekwencją zmian zaproponowanych w dyrektywie) wpłynie negatywnie na ten model.

Z uwagi na konieczność dbania o zachowanie bezpieczeństwa żywnościowego, Polska jest przeciwna poszerzaniu obecnego zakresu dyrektywy o chów i hodowlę bydła oraz zmianie obecnie obowiązujących progów przewidzianych dla chowu i hodowli drobiu oraz świń. Ponadto, Polska jest za utrzymaniem obowiązujących obecnie progów wielkości gospodarstwa przewidzianych dla chowu i hodowli drobiu oraz świń. Progi te odnoszą się do stanowisk i wynoszą 40 000 (drób), 2000 (tuczniki) i 750 (maciory). Propozycja legislacyjna ustanawia jeden wspólny próg wynoszący 150 DJP (duże jednostki przeliczeniowe).

Polska uważa również, że sposób określania wielkości gospodarstw w oparciu o  jednostki zwierzęce wymaga przemodelowania. W szczególności błędne jest stosowanie jednego przelicznika dla wszystkich gatunków drobiu, bo prowadzi to do jednakowego traktowania stad przepiórek, indyków, czy strusi posiadających taką samą liczbę zwierząt, pomimo różnego ich oddziaływania na środowisko.

Z szacunków MRiRW wynika, że objęcie zakresem dyrektywy gospodarstw zajmujących się chowem lub hodowlą bydła powyżej 150 jednostek zwierzęcych DJP spowoduje, że w przypadku Polski nowe wymagania dotkną ok 1500 gospodarstw rolnych (obecnie w Polsce eksploatowanych jest ogółem w całej gospodarce niewiele ponad 4000 instalacji wchodzących w zakres IED, a zatem udział gospodarstw rolnych utrzymujących bydło będzie znaczący). Dodatkowo, wstępne szacunki wskazują, że w przypadku drobiu liczba instalacji wzrośnie o ok. 5% (obecnie  1028 takich instalacji), w przypadku tuczników o ok. 57% (obecnie 124), a w przypadku macior o ok. 6% (obecnie 66). W przypadku świń te wielkości są prawdopodobnie niedoszacowane, gdyż obecnie IED nie uwzględnia świń o masie do 30 kg, a przejście ze stanowisk na DJP spowoduje, że skala działalności będzie określana z uwzględnieniem świń w każdym wieku.