Umożliwienie skorzystania ze środków unijnych i krajowych poprzez określenie warunków uznawania gruntów za kwalifikujące się hektary to jeden cel przygotowanego rozporządzenia, drugim jest zabezpieczenie przed nieuzasadnionym przyznawaniem wsparcia.

Projektowane rozporządzenie to jeden z elementów infrastruktury prawnej (obok unijnych aktów prawnych, ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-27 oraz aktów prawnych wydanych na jej podstawie), która umożliwi przyznawanie rolnikom płatności bezpośrednich oraz uzupełniającej płatności podstawowej w ramach przejściowego wsparcia krajowego. I nawet jeśli zmienia się niewiele, to warto wiedzieć, czy i dlaczego dany obszar kwalifikuje się do dopłat.

Które hektary kwalifikują się do dopłat?

Za grunty stanowiące kwalifikujący się hektar uznaje się:

* użytki rolne danego gospodarstwa, które w trakcie roku kalendarzowego, na który wnioskuje się o płatności bezpośrednie, są wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej,

* obszary objęte zobowiązaniami rolno-środowiskowo-klimatycznymi:

– Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000;

–  Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000

– Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000;

– w ramach interwencji Bioróżnorodność na gruntach ornych  Wariant Wieloletnie pasy kwietne,

– w ramach Pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 lub Pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (jeżeli wymogi określone dla tych zobowiązań przewidują możliwość wykonywania zabiegów agrotechnicznych co drugi rok);

* obszary należące do gospodarstwa:

– na których występują elementy krajobrazu, podlegające obowiązkowi zachowania zgodnie z normą 8 dobrej kultury rolnej

– wykorzystywane do osiągnięcia minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane,

*  elementy krajobrazu obejmujące:

a) nieutwardzone drogi dojazdowe, pasy zadrzewień, żywopłoty lub ściany tarasów – o ile całkowita szerokość tych elementów nie przekracza 2 m,

b) oczka wodne, inne niż oczka wodne stanowiące elementy krajobrazu, podlegające obowiązkowi zachowania zgodnie z normą 8 dobrej kultury rolnej, o łącznej powierzchni nie większej niż 100 m²,

c) zadrzewienia śródpolne o łącznej powierzchni nie większej niż 100 m²,

d) rozproszone drzewa znajdujące się na użytkach rolnych, o ile liczba drzew na hektar, innych niż drzewa owocowe, nie przekracza 100 sztuk (warunku nie stosuje się w przypadku systemów rolno-leśnych).

Grunty, na których znajdują się elementy krajobrazu, o których mowa w lit. b-d, zalicza się do kwalifikującego się hektara pod warunkiem, że można na nich prowadzić działalność rolniczą – zaznaczono;

* obszary, które nie są „kwalifikującym się hektarem” – w okresie, w którym ma zastosowanie zobowiązanie danego rolnika w zakresie zalesiania.

„Pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, oczka wodne oraz zadrzewienia śródpolne mają szczególne znaczenie z uwagi na ich rolę estetyczną i rekreacyjną, gdyż wprowadzają urozmaicenie w krajobrazie pól uprawnych. Często stanowią o bogactwie przyrodniczym regionu, są ostoją wielu gatunków mikroorganizmów, roślin, grzybów i zwierząt, często objętych ochroną gatunkową. Nieutwardzone drogi dojazdowe włączone do kwalifikującego się obszaru ze względu na fakt, że są wydzielone w obrębie działek rolnych na potrzeby dojazdu do działki rolnej. Nie są one wydzielone geodezyjnie jako osobne działki ewidencyjne i mogą być uznawane za struktury odpowiadające szerokim miedzom” – tak uzasadniono wybór powyższych elementów krajobrazu i uwzględnienie ich w projektowanym rozporządzeniu.

Rolnicze i pozarolnicze

Jak uzasadniono, to, które użytki rolne kwalifikują się do wsparcia w ramach interwencji w formie płatności bezpośrednich, wskazano, uwzględniając różne, szczegółowe aspekty związane ze sposobem użytkowania gruntów w Polsce.

„Niemniej jednak ze względu na prawdopodobieństwo okazjonalnego i tymczasowego wykorzystywania gruntów rolnych do działalności niezwiązanej bezpośrednio z rolnictwem oraz potencjał niektórych rodzajów działalności pozarolniczej w zakresie dywersyfikacji dochodów gospodarstw rolnych również użytki rolne wykorzystywane także do działalności pozarolniczej należy uznawać za kwalifikujące się hektary” – zaznaczono.

Dodano, że kwestia dookreślenia warunków, które powinny być spełnione przy prowadzeniu działalności pozarolniczej została doprecyzowana poprzez wskazanie, że użytki rolne gospodarstwa rolnego wykorzystywane także do prowadzenia działalności pozarolniczej mogą być uznawane za kwalifikujące się pod warunkiem, że są w przeważającym zakresie wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej.

Ponadto, zgodnie z intencją prawodawcy unijnego, kwalifikujący się obszar nie będzie zmniejszony:

1) w wyniku wdrożenia określonych zasad warunkowości oraz ekoschematów w ramach płatności bezpośrednich, lub

2) jeżeli podlega niektórym wymogom unijnym dotyczącym ochrony środowiska, lub

3) gdy jest zalesiony w ramach środków rozwoju obszarów wiejskich, w tym w ramach programów krajowych zgodnych z odnośnymi przepisami, lub

4) gdy są to obszary objęte niektórymi zobowiązaniami dotyczącymi odłogowania.

Kiedy i na jak długo?

I jeszcze wymóg czasowy: użytki rolne, do których mogą zostać przyznane płatności bezpośrednie, powinny spełniać warunki uznawania za kwalifikujący się hektar od dnia złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich do końca roku kalendarzowego lub do dnia zakończenia wykonywania działalności rolniczej, wskazanej we wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich, na tych użytkach.

Rozporządzenie wejdzie w życie 15 marca 2023 r., czyli od pierwszego dnia terminu składania wniosków o przyznanie płatności za 2023 r.