A dokładniej: unijne 22 mld euro i 3,2 mld euro z budżetu krajowego, plus wsparcie krajowe do dopłat bezpośrednich. A plan to krajowy Plan Strategiczny dla WPR. Ważny, bo uzupełnią go już nie tylko rozporządzenia, a także same wytyczne.

Przedłożony do konsultacji projekt ustawy o Planie Strategicznym dla wspólnej polityki rolnej zawiera nowe podstawy i zasady wdrażania płatności bezpośrednich, interwencji sektorowych, interwencji dotyczących rozwoju obszarów wiejskich i pomocy technicznej, w szczególności objęcie ich jednym Planem Strategicznym, oraz przejściowego wsparcia krajowego.

W zaproponowanym systemie wdrażania, rolę instytucji zarządzającej (IZ) pełni minister właściwy do spraw rozwoju wsi, akredytowanej agencji płatniczej – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), a instytucji pośredniczących oraz podmiotów wdrażających – samorządy województw.

Czyli – nic nowego. Jeśli już, to tylko zakres: ma obowiązywać pełna informatyzacja w kontaktach rolników z ARiMR. W szerszym niż dotychczas zakresie zaproponowano wykorzystanie wytycznych IZ, co ma usprawnić działania. W ustawie nie podano też wykazu interwencji, co ma pozwolić uniknąć konieczności zmian w ustawie i zapewnić szybsze wdrażanie. Podstawę systemu realizacji Planu Strategicznego stanowią postanowienia tego Planu, przepisy prawa powszechnie obowiązującego, wytyczne IZ oraz regulaminy naborów wniosków o przyznanie pomocy – to nowe podstawy prawne wdrażania.

„Z tego względu w projektowanej ustawie założono, że zadaniem IZ będzie wydawanie agencji płatniczej, podmiotom wdrażającym, podmiotowi wdrażającemu instrumenty finansowe, instytucjom pośredniczącym, lokalnym grupom działania (LGD), powiatowym lekarzom weterynarii oraz beneficjentom wytycznych w zakresie realizacji Planu Strategicznego”. Wytyczne mają podlegać opiniowaniu „przez agencję płatniczą, ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz inne podmioty, jeżeli opiniowanie wytycznych jest uzasadnione zakresem zadań tych podmiotów, w szczególności przez instytucje pośredniczące i podmioty wdrażające.” Wytyczne i ich zmiany mają być stosowane po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia komunikatu.

Decyzje i umowy

Przewidziano dwie drogi przyznawania pomocy: na podstawie umowy o przyznaniu pomocy albo w drodze decyzji administracyjnej, przy jednoczesnym wprowadzeniu dla Planu Strategicznego jednolitego administracyjnego trybu ustalania nienależnie lub nadmiernie pobranych środków.

Decyzję otrzymają m.in. wnioskujący o płatności bezpośrednie, ekoschematy (także Dobrostan zwierząt, dotąd działanie z PROW) i działania rolnośrodowiskowo-klimatyczne (dotychczas też w PROW).

Wnioski o płatność będą składane – jak teraz – od 15 marca do 15 maja, wniosek można będzie zmieniać lub wycofać  do 15 września roku, w którym został złożony wniosek. To nowość, jak wyjaśniono, „Termin ten dotyczy tych niezgodności z warunkami kwalifikowalności, które wykryte zostały w ramach kontroli administracyjnych jak i za pomocą systemu monitorowania obszarów. Należy podkreślić, że podejście oparte na monitorowaniu obszarów opiera się bowiem na systemie prewencji i wczesnego ostrzegania rolników, którzy będą powiadamiani o nieprawidłowościach i będą mieli czas na ich usunięcie. Możliwe będzie to dzięki monitorowaniu przez agencję płatniczą, przy użyciu satelit, działalności rolniczej/oceny kwalifikowalności na zadeklarowanych obszarach w sposób stały/systematyczny. Dzięki takiemu rozwiązaniu rolnicy będą mogli uniknąć ewentualnych kar i sankcji. Jest to nowe podejście skierowane naprzeciw beneficjentom, w którym tradycyjna funkcja kontrolna zostanie zastąpiona funkcją informacyjno-doradczą.”

Tak jak dotychczas, w drodze rozporządzenia, będzie następowało regulowanie szczegółowych warunków lub trybu przyznawania oraz wypłaty płatności bezpośrednich (a więc także ekoschematów) lub przejściowego wparcia krajowego oraz szczegółowych warunków lub trybu przyznawania tych płatności lub przejściowego wsparcia krajowego następcy prawnemu rolnika lub przejmującemu gospodarstwo, a także wysokości kar, z wyjątkiem kar administracyjnych.

Ministra właściwego do spraw rozwoju wsi upoważniono też do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych warunków lub szczegółowego trybu przyznawania, wypłaty lub zwrotu  przejściowego wsparcia krajowego, płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznych, płatności ONW, wsparcia inwestycji leśnych lub zadrzewieniowych, narzędzi zarządzania ryzykiem – w tym szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać wnioski o przyznanie tej pomocy oraz szczegółowe warunki lub tryb przyznawania tej pomocy następcy prawnemu podmiotu ubiegającego się o jej przyznanie lub przejmującemu grunty lub zwierzęta, lub wysokość kar, z wyjątkiem kar administracyjnych, oraz stawki tej pomocy.

Należności ustalone w decyzji w sprawie przyznania pomocy będą mogły  być przedmiotem umowy przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią (przelewu) tylko w celu uiszczenia należnych składek z tytułu ubezpieczenia.

Do postępowań w sprawach o przyznanie pomocy w ramach interwencji, w których pomoc jest przyznawana na podstawie umowy o przyznaniu pomocy, nie stosuje się przepisów Kpa – zakłada projekt. Przepisy dotyczące przyznawania pomocy w drodze decyzji mają być odpowiednio stosowane do przyznawania pomocy na podstawie umowy.

W przypadku interwencji, w ramach których pomoc będzie przyznawana na podstawie umowy, regulamin naboru wniosków o przyznanie pomocy będzie źródłem szczegółowych informacji na temat danego naboru i postępowania w sprawie o przyznanie pomocy. Regulamin będzie również dokumentem, w którym będzie wskazywany oraz opisywany sposób wyboru operacji – podano. Jak zastrzeżono, zmiany regulaminu mogą mieć miejsce wyłącznie w sytuacji, w której w ramach danego postępowania nie złożono jeszcze wniosków o przyznanie pomocy. Jedynym odstępstwem od tego może być konieczność dokonania zmiany regulaminu, o ile ma ona swoje źródło w odrębnych przepisach prawa.

”Zawarto także regulacje gwarantujące informowanie podmiotu ubiegającego się o przyznanie pomocy przez podmiot właściwy w sprawie o przyznanie pomocy o wyniku oceny wniosku o przyznanie pomocy za pomocą systemu teleinformatycznego ARiMR oraz, tak jak miało to miejsce w poprzednich perspektywach finansowych, prawo wniesienia do sądu administracyjnego skargi w przypadku odmowy przyznania pomocy” – podaje projekt.

Podmiot właściwy w sprawie o przyznanie pomocy będzie zobowiązany do publikowania na swojej stronie internetowej informacji o operacjach wybranych do przyznania pomocy oraz o operacjach, na które odmówiono przyznania pomocy.

Wiele uwagi poświęcono w ustawie wyborowi projektów na podstawie prawa zamówień publicznych.

Operacje w zakresie szkoleń podstawowych dla rolników oraz kompleksowych programów doradczych będą realizowane przez wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, a operacje w zakresie podstawowych i uzupełniających szkoleń dla doradców rolniczych – przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Celem powierzenia realizacji tych operacji wskazanym z góry podmiotom jest umożliwienie realizacji szkoleń dla rolników oraz usług doradczych od początku wdrażania Planu Strategicznego – wyjaśniono.

W projekcie określono system kontroli administracyjnych oraz kontroli na miejscu. Przeprowadzane w trybie i na zasadach określonych w projektowanej ustawie mają być kontrole realizowane przez agencję płatniczą, podmioty wdrażające, powiatowego lekarza weterynarii oraz instytucję zarządzającą. Czynności kontrolne mogą być wykonywane podczas nieobecności podmiotu kontrolowanego także wówczas, gdy został on powiadomiony o kontroli – założono.

Instrumenty finansowe

Środki EFRROW mogą być wydatkowane w formie wsparcia zwrotnego za pośrednictwem instrumentów finansowych. W projekcie podjęto utworzenie instytucjonalnych ram prawnych systemu wdrażania instrumentów finansowych, biorąc pod uwagę, że przepisy UE w tym zakresie są wspólne dla wszystkich funduszy i nie uwzględniają specyfiki EFRROW.

Lukę finansową, która ma być w ten sposób wypełniona, oceniono na 2,2 mld zł.

Do wdrożenia tego mechanizmu na poziomie krajowym predysponowanym jest Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), który został wskazany do tej roli w perspektywie 2014–2020.

Pomoc techniczna i KSOW+

Celem pomocy technicznej jest wspieranie zarządzania Planem Strategicznym i wdrażania określonych w nim interwencji (I i II filar), w tym utworzenia i funkcjonowania krajowej sieci WPR – podano, dodając, że Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich+ (KSOW+) jest krajową siecią wspólnej polityki rolnej, a zostanie ona utworzona w oparciu o istniejącą Krajową Sieć Obszarów Wiejskich (KSOW).

Projektowane przepisy wprowadzają też sieć tematyczną dotyczącą innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich jako kontynuację zadań KSOW, a także sieć dotyczącą gospodarstw demonstracyjnych jako nową sieć działającą w ramach KSOW+.

Zaproponowano kontynuację dotychczasowego rozwiązania, polegającego na prowadzeniu przez dyrektora Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie listy doradców rolniczych i listy ekspertów przyrodniczych, określono też warunki wpisania na te listy oraz ich zawartość.

Zmiany pilne

Od 2023 r. rolników nie będzie już obowiązywała zasada wzajemnej zgodności oraz zazielenienie, zastąpione przez warunkowość. W projektowanej ustawie uregulowano kwestie dotyczące warunkowości.

Nowe zasady, wprowadzane PS dla WPR, wymagają zmian w 22 ustawach.

Ponieważ możliwość wypłaty od 2023 r. środków finansowych beneficjentom, w ramach interwencji objętych Planem Strategicznym w formie płatności bezpośrednich, interwencji sektorowych jak i interwencji dotyczących rozwoju obszarów wiejskich oraz pomocy technicznej, zgodnie z przepisami UE, jest uzależniona do wejścia w życie projektowanej ustawy, zaproponowano, aby zaczęła obowiązywać dwa tygodnie po opublikowaniu.

Obecnie trafiła do opiniowania przez 46 instytucji i urzędów, które mają 14 dni na wyrażenie swojego zdania.