W ciągu najbliższych kilkudziesięciu godzin Komisja Europejska ma podać do oficjalnej wiadomości propozycje zmian, jakie kraje członkowskie będą mogły wprowadzić w swoich Planach Strategicznych.

Samych zmian – dopuszczalnych w PS – ma być dwa razy więcej w każdym roku.

Co proponuje Komisja Europejska?

Normy GAEC

Komisja proponuje ukierunkowany przegląd niektórych uwarunkowań zawartych w rozporządzeniu w sprawie planów strategicznych WPR [(EU) 2021/2115]. Przegląd dotyczy następujących uwarunkowań:

GAEC 8 dotycząca elementów nieprodukcyjnych: Rolnicy w UE będą musieli zachować istniejące cechy krajobrazu na swoich gruntach, ale nie będą już zobowiązani do przeznaczenia minimalnej części swoich gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne, takie jak ugory. Zamiast tego mogą oni dobrowolnie zdecydować się na utrzymanie części swoich gruntów ornych jako nieprodukcyjnych – lub ustanowić nowe elementy krajobrazu (takie jak żywopłoty lub drzewa) – i tym samym otrzymać dodatkowe wsparcie finansowe za pośrednictwem ekoprogramu, który wszystkie państwa członkowskie będą musiały zaoferować w swoich planach strategicznych WPR. Wszyscy rolnicy w UE będą zachęcani do utrzymywania nieprodukcyjnych obszarów korzystnych dla różnorodności biologicznej bez obawy o utratę dochodów.

GAEC 7 w sprawie płodozmianu: Rolnicy w UE będą mogli spełnić ten wymóg, wybierając płodozmian lub dywersyfikację upraw, w zależności od warunków, w jakich się znajdują i jeśli ich kraj zdecyduje się uwzględnić opcję dywersyfikacji upraw w swoim planie strategicznym WPR. Elastyczność w przeprowadzaniu dywersyfikacji upraw zamiast tylko płodozmianu umożliwi rolnikom dotkniętym regularną suszą lub nadmiernymi opadami deszczu łatwiejsze spełnienie tego wymogu.

GAEC 6 w sprawie pokrywy glebowej w okresach wrażliwych: Państwa członkowskie będą miały znacznie większą elastyczność w określaniu tego, co definiują jako okresy wrażliwe, oraz praktyk dozwolonych w celu spełnienia tego wymogu, w świetle warunków krajowych i regionalnych oraz w kontekście rosnącej zmienności pogody.

Oprócz tych konkretnych zmian Komisja proponuje, aby państwa członkowskie mogły zwolnić niektóre uprawy, typy gleby lub systemy rolnicze z obowiązku przestrzegania wymogów dotyczących uprawy roli, pokrycia gleby oraz płodozmianu/dywersyfikacji upraw (odpowiednio GAECS 5, 6, 7). Ukierunkowane wyłączenia zezwalające na orkę w celu przywrócenia trwałych użytków zielonych na obszarach Natura 2000 w przypadku ich uszkodzenia przez drapieżniki lub gatunki inwazyjne mogą być również możliwe (GAEC 9). Wyłączenia te mogą być ustalone na cały okres WPR w planach strategicznych WPR. Powinny one być ograniczone pod względem obszaru i ustanowione tylko wtedy, gdy okażą się niezbędne do rozwiązania konkretnych problemów. Komisja Europejska dokona przeglądu niezbędnych zmian w celu zatwierdzenia wyłączeń i utrzymania spójności z ogólnymi celami środowiskowymi planów.

Tymczasowe odstępstwa wprowadzane w krajach i więcej dopuszczalnych zmian w PS, zwolnienie z kontroli warunkowości do 10 ha

W skrajnych przypadkach niekorzystnych warunków pogodowych uniemożliwiających rolnikom prawidłową pracę i przestrzeganie wymogów DKR, państwa członkowskie mogą również wprowadzić tymczasowe odstępstwa. Odstępstwa te powinny być ograniczone w czasie i mieć zastosowanie wyłącznie do beneficjentów, których dotyczą.

Aby zapewnić, że kraje UE mogą częściej dostosowywać swoje plany strategiczne WPR do zmieniających się warunków, Komisja proponuje podwojenie liczby zmian dozwolonych każdego roku. Wszelkie udane uproszczenia muszą być przeprowadzane w ścisłej współpracy z administracjami krajowymi.

Wreszcie, Komisja proponuje zwolnienie małych gospodarstw rolnych o powierzchni poniżej 10 hektarów z kontroli i kar związanych z przestrzeganiem wymogów warunkowości. Znacząco zmniejszy to obciążenia administracyjne związane z kontrolami dla drobnych rolników, którzy stanowią 65% beneficjentów WPR.

Budżet na WPR bez zmian

Plany strategiczne WPR przeznaczają 32% całkowitego budżetu WPR (około 98 mld euro) na dobrowolne działania służące realizacji celów w zakresie ochrony środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt. Proponowane zmiany utrzymują ten bezprecedensowy budżet i zapewniają większą elastyczność w osiąganiu celów środowiskowych WPR.

Ponadto państwa członkowskie będą musiały dokonać przeglądu swoich planów strategicznych WPR do dnia 31 grudnia 2025 r., jeśli konkretne akty prawne dotyczące środowiska i klimatu (na przykład dotyczące ochrony dzikiego ptactwa i siedlisk przyrodniczych dzikiej fauny i flory oraz ochrony wód) zostaną zaktualizowane na szczeblu UE.

Poprawa wynagrodzeń rolników i ich pozycji w łańcuchu dostaw żywności

Wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności jest jednym z kluczowych celów WPR. Na poziomie UE istnieje już kilka środków mających na celu zapewnienie większej sprawiedliwości i ochronę rolników przed nieuczciwymi praktykami handlowymi. Chociaż stopień zaufania i współpracy między podmiotami w łańcuchu rośnie, pełne wdrożenie i egzekwowanie dostępnych narzędzi politycznych wymaga czasu i należy zrobić jeszcze więcej.

Aby wnieść wkład w toczące się dyskusje z ministrami rolnictwa i Parlamentem Europejskim, Komisja przedstawia kilka opcji działań, które można podjąć w perspektywie krótko- i średnioterminowej.

Po pierwsze, w ramach natychmiastowych działań, Komisja uruchomi obserwatorium kosztów produkcji, marż i praktyk handlowych w łańcuchu dostaw rolno-spożywczych. Obserwatorium to, składające się z przedstawicieli wszystkich sektorów łańcucha dostaw żywności oraz przedstawicieli państw członkowskich i Komisji, zwiększy przejrzystość kosztów i marż w łańcuchu poprzez upublicznienie danych i wymianę informacji w celu budowania zaufania między zainteresowanymi stronami i ustalenia wspólnej diagnozy sytuacji. Oczekuje się, że pierwsze spotkanie odbędzie się latem tego roku.

Po drugie, Komisja proponuje opcje ukierunkowanych ulepszeń obecnych ram prawnych określonych w rozporządzeniu ustanawiającym wspólną organizację rynków produktów rolnych (CMO). Opcje te obejmują wzmocnienie przepisów mających zastosowanie do umów zawieranych przez rolników z nabywcami w przemyśle spożywczym lub handlu detalicznym oraz wzmocnienie organizacji producentów, aby umożliwić rolnikom współpracę i wspólne działanie w bardziej skuteczny sposób w stosunku do innych podmiotów w łańcuchu dostaw żywności. Celem jest pomoc w skorygowaniu nierównowagi w łańcuchu przy jednoczesnym zachowaniu podstawowej zasady orientacji rynkowej. W tym samym duchu Komisja proponuje możliwość wprowadzenia nowych przepisów dotyczących transgranicznego egzekwowania przepisów przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym. Obecnie co najmniej 20% produktów rolnych i spożywczych konsumowanych w danym państwie członkowskim pochodzi z innego państwa członkowskiego. Istnieje potrzeba zacieśnienia współpracy krajowych organów egzekwowania prawa, zwłaszcza poprzez usprawnienie wymiany informacji i ściągania kar.

Po trzecie, Komisja przeprowadzi szczegółową ocenę obowiązującej od 2021 r. dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności. Pierwsze sprawozdanie zostanie przedstawione wiosną 2024 r. i będzie zawierać skonsolidowany stan wdrożenia tej dyrektywy przez państwa członkowskie. Sprawozdanie to zostanie następnie wykorzystane w bardziej szczegółowej ocenie, którą Komisja przedstawi w 2025 r., a której w stosownych przypadkach mogą towarzyszyć wnioski ustawodawcze.

Dyskusje z państwami członkowskimi na temat tych możliwych środków odbędą się w kilku formatach, w szczególności na zbliżającym się posiedzeniu Rady ds. rolnictwa w dniu 26 marca.

Potwierdzają się więc wcześniejsze zapowiedzi dotyczące zakresu planowanych zmian, o których mówiono w ostatnich miesiącach.

Komisja Europejska przedstawia możliwości uproszczeń w celu zmniejszenia obciążeń dla rolników w UE

Dziś poznamy zmiany w Zielonym Ładzie